گوهر ذات (www.dehnadi.ir )

یکی از نتایج پروژه ی مدرنیته در دوران جدید ، برای دین و فرهنگ ابزاری و کالایی کردن آن بود .پارادیم  فردگرایی اومانیستی ایجاب می کرد که چیزی مقدس نباشد و هر چیزی که ظاهر مقدس هم دارد بتوان خرید و فروخت.

یکی از مشخصات دین اسلام ، ایمان به همه ادیان الهی و در عین حال اعتقاد به منسوخ شدن آن ها است .در واقع اسلام دیدگاهی انتقادی به علم دینی ادیان دیگر دارد.

عده ی زیادی از مومنین متخصص و متعهد ، عصر روز بیست و نهم ماه مبارک رمضان به کوه و صحرا می روند تا در کرانه افق ، به یافتن ابروی زرین ماه شوال بگردند و در صورت یافتن کوس حلول عیدی را بزنند که شیرینی اش برای روزه داران ، همراه با تلخی خداحافظی با ماه رحمت و برکت و مغفرت است.
حالا چند سالی است که عید فطر ، نه تنها یک مناسبت شرعی، بلکه یک تعطیلی جهانی برای اعظام و گرامی داشت کل فرهنگ اسلامی است.

یکی از دوستان متدین و پرهیزکارم ،مدتی است که به فکر ازدواج افتاده و خانواده ی او بر اساس معیارهای هر خانواده ی با ایمان به دنبال یافتن یک همسر مناسب برای او هستند.گاهی هم خود این دوست عزیزم بر سر معیارهای ازدواج با برخی دوستانش مانند من گفتگو می کند و سعی دارد که از فرصت برای فهم بهتر مهارت های همسر یابی و همسرگزینی استفاده کند.اما گاهی در میانه بحث ها،سعی می کنم که به بهانه بازپیرایی نگاه او و اطلاع و آگاهی خودم درباره ی این سوال ، بررسی و دقت بیشتری نمایم که در فرهنگ ما به چه کسی مذهبی و دیندار گفته می شود؟آیا معیار مذهبی بودن و دینداری در زندگی مثلا همان ملاک هایی است که اسلام برای امام جماعت مطرح کرده و یا دینداری اساسا شاخصه های سبک تری دارد؟

در سال های اخیر سنت های مختلف و متفاوتی به مدد ورود رسانه های گروهی به دایره ی زندگی ما ، به سبک زندگی ما وارد و کارهای مختلفی نیز به دلیل نبود پشتوانه ی رسانه ای در حال فراموش شدن هستند.

همزمان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان و به ویژه با نزدیک تر شدن به میانه ی این ماه عزیز سنت حسنه اکرام و  اطعام  در جامعه ی ما مورد توجه جامعه قرار می گیرد و خانواده ها همه به فکر گسترش احسان و نیکوکاری خود در قالب سفره های افطار و هم چنین کمک به نیازمندان هستند

در میان ائمه اطهار و اهل بیت پیامبر شاید مشهور ترین شخصیت در جهان بعد از پیامبر خاتم(ص) ، حضرت سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) باشد . در حقیقت  بعد از ظهور اسلام و در عرصه ی تمدن اسلامی ، هیچ پدیده ی دامنه دار ونقطه ی عطفی در جهان آفرینش بیش از عاشورا ، نتوانسته نظر جهانیان و بالاتر از همه تاریخ را به خود جلب کند.

در مدت کوتاهی که افتخار طلبگی در مدرسه علمیه را داشتم ، یکی از تفریحات آقایان طلاب در زمان فراغت از درس و بحث ، معماهای طلبگی بود.

دهه آخر ماه مبارک رمضان برای مسلمانان همه کشورهای اسلامی دارای ارزش و اعتبار بسیار بالایی است و مسلمانان جملگی در این شب ها با حضور در مساجد و زیارت گاه های مشهور کشورشان به عبادت و مناجات می پردازند.

در فرهنگ اسلامی ،تشبیه یکی از صنایع بیانی است که سعی می کند هر چیزی را به جامعه به آن صورتی که هست بفهماند و اذهان افراد را نسبت به موضوعات مهمی از معارف الهی نزدیک گرداند.

عمر فاروق ، عنوان سریالی است که حالا معلوم شده که نه تنهامحرک آن خشم وهابیت از هنر شیعی است ؛بلکه حضور برخی از دست اندرکاران ایرانی فیلم مختارنامه و ارتباطات هنری افرادی از داخل با سازندگان آن که حتی شائبه دزدی بودن فیلمنامه اش را به وجود آورده نشان می دهد ، موتور محرکه اش هم بدون قطعات این سوی مرزها روشن نشده است و برخی از افراد ظاهرا فرهیخته ما هم به بهای پول می توانند هویت ، ملیت و مذهبشان را بفروشند.با این حال کل این پروژه را باید جزئی از یک طرح بزرگتر دانست که بیش از ایرانی بودن، اساس تشیع را نشانه رفته است.

فرهنگ عرب به سه روزه ی میانه ی ماه  که در آن ماه در منتهای درخشش و ششفافیت می تابد ، ایام البیض (روزهای سفید)می گوید.در فرهنگ اسلامی ایام البیض هر ماهی دارای فضیلت های بی شماری برای عبادت است و این از معجزات اسلام است . زیرا به عقیده ی روانشناسان ، بر اساس آزمایش های متعدد در شب های بدر کامل به دلیل های مختلف زمینه برای دیوانه شدن، جرم و جنایت و رفتارهای ناهنجار بشر، بسیار مساعدتر است. و شاید به همین دلیل بوده که پیشوایان دینی ، سعی کرده اند در این زمان مناسب تر ، آدمی را به سمت خدا بیشتر بکشند تا بشر از دستبردهای طبیعی محفوظ و مصون تر بماند.

در میان ماه ها ، ایام البیض سه ماه رجب ، شعبان و رمضان دارای اهمیت خاص و خارق العاده تری است ، به نحوی که توصیه شده در این ایان افراد با اعتکاف در مساجد جامع ( و نه گوشه کنار خانقاه و مسجد گمنام که شائبه ی عزلت و انزوا داشته باشد) در دل بازار ومحل اجتماع عموم مردم اعتکاف بکند و در میانه ی روزگار پر اشتغال و پر تلاطم اندکی به خود بیندیشد.

در کشور ما اعتکاف ایام البیض ماه رجب به برکت پیروزی انقلاب اسلامی ، به عنوان یک فرهنگ پذیرفته شده، قابل احترام و اتکا در جامعه ی ایرانی عمومیت فوق العاده ای یافته است.

گرچه اعتکاف در اصل از اعمال مستحب اسلامی است اما از معدود مستحب هایی است که در دل خود امور واجب دارد.

خارج از مسجد در این ایام حرام  است. افراد باید در اعتکاف روزه بگیرند. اشتغال افراد در هنگام اعتکاف به برخی امور حرام است . هرگونه تمتع حسی حرام است و از همه مهمتر وقتی وارد این عبادت سه روزه شدی و دو روز در این عبادت مستحب طاقت آوردی ، ماندن تو در در روز سوم دیگر واجب می شود و باید سومین روز را نیز پشت به روزمرگی کنی و الا کفاره باید بدهی و جریمه باید بشوی.

اعتکاف گرچه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ، بیشتر محدود به برخی روحانیون و زهاد و عباد بود، اما امروزه بسیاری از جوانان و نوجوانان نسل انقلاب و امام آن را بهتر از نسل های قبلی آن می شناسند و مساجد بزرگ دانشگاه های کشور پر است از صدای قرآن و دعا و آشتی آدم رسانه زده امروز با خود و هدای خودش.

شاید اگر جامعه ی جهانی به جایی نرسیده بود که حتا نماز و روزه اش به رسانه وصل شود و رسانه به او بگوید نماز بخوان یا امساک کن و رسانه به او بفهماند ، باید  افطار کند ، اهمیت اعتکاف آنقدری که امروز مشخص است در فرهنگ و رفتار عمومی خود را نشان نمی داد.

جامعه ی رسانه زده ، بیش از جامعه ی صنعتی، بیش از جامعه ی کشاورزی و بیش از همه زمان ها ، از یکی از نیازهای شخصی و اجتماعی اش محروم است و آن خلوتی است که همه ی ما برای شدن، برای بودن و برای یافتن از آن کم بهره ایم.

اعتکاف ، گرچه در دورن خودش ، پارامترهای کنترل کننده ای است که این خلوت به در خود فرو رفتن منجر نگردد اما با این حال نباید فراموش نمود که عبادتی است که در کنار همه ی ابزارهایی که برای نزدیک تر شدن ما به سپهر بی منتهای قرب الهی دارد ، وسیله ای برای خودشناسی، خودیابی و خویشتن بانی است.

خداوند در قرآن کریم( ابتدای سوره شمس) یازده قسم بزرگ یاد می کند تا دو اصل مهم زندگی بشری را اعلام دارد و این دو اصل آن است که به تحقیق رستگار شده آن کس که خودش را تزکیه کند و به تحقیق برشکسته و خسارت دیده است آن کس که خود را در آلودگی خفه نماید و این امری است که در اعتکاف و حج بیش از سایر عبادت ها بر روی آن کار می شود و بشر با التزام به آن سعی می کند ، در پس همه ی اشتغالاتی که به  زندگی عمومی او مانند سایر جانداران مربوط می شود ، چند روزی به این فکر کند که به جز خور و خواب و خشم و شهوت که شیر و ببر و اسب هم دارند،من چه دارم؟چه می کنم و به کجا می روم؟خوشا به حال چنین اعتکاف هایی!!

چند روزی بیشتر تا پایان امتحانات دانش آموزان و دانشجویان باقی نمانده و بر خلاف قدیم ترها که تابستان برای نونهالان کارگاه عملی زندگی و کسب و کار تلقی می شد، از برکت بومی شد ن فرهنگ مدرنیسم و تجدد نهادهای فرهنگی باید برنامه های خودشان را برای مدیریت ، غنی سازی بدون سانتیفیوژ و پر کردن اوقات فراغت حدود 20 میلیون دانش آموز و دانشجو  ارائه نمایند.
اگر به برنامه های هر ساله ی این نهادها نگاهی تطبیقی بیندازیم به نیکی می بینیم که حداقل در 15 ساله اخیر، تحول اساسی در محتوای این برنامه ها به وجود نیامده و قالب های مختلف جشن، کلاس، مسابقه و ... با تفاوت های شکلی و هزینه ای حفظ شده است.

تفریح ، سرگرمی و بازهم تفریح

به جز تعداد کمی از خانواده ها که برای تابستان نونهالان خود، با توجه به تمکن مالی، برنامه ریزی جدی دارند و می توانند برنامه های آموزشی مناسب و عمدتا پر خرجی را برای آن ها فراهم آورند ، بسیاری از خانواده ها – به ویژه آن هایی که چند فرزند دارند – کاری جز دل خوش کردن به به همین برنامه های رایگان عمدتا بی سر و ته نهادهای فرهنگی ندارند و نمی توانند ، از مواهب رایگان این نهادها صرف نظر کنند، هرچند نه تنها این خانواده ها می دانند ، بلکه خود نهادهایی که زیر نظر ارشاد، شهرداری ، تبلیغات اسلامی و حتا نهادهایی مذهبی مانند مساجد و کانون های فرهنگی اداره می شوند،به خوبی واقف به این نکته هستند ، برنامه های ضربتی ، نهضتی، جشنواره ای و طرحی عمدتا موازی ،نهایتا منتج به نتیجه ی مطلوبی جز تدوین چند گزارش و جزوه نیست.

موضوع این قدر تکراری و بعضا بی جذابیت است که گاهی دو نهاد مختلف فرهنگی با دستبرد به مخاطبین همدیگر یا تحت عنوان مشارکت و همکاری بودجه های خود را برای استفاده یک سری مخاطب ثابت صرف می کنند و از این رهگذار ، اندک هزینه ی تابستانه ی حوزه اوقات فراغت نیز به حداقل مخاطبین مربوطه نمی رسد.

با این حال حدود 80 درصد باقی مانده و کم بهره از این برنامه ها هم عملا چیز زیادی از دست نداده اند و فقط در دوره ی سرگرمی و تفریح نهادها ،نبوده اند. زیرا نمی توان نام دیگری را برای این فعالیت های عمدتا تکراری گذاشت.

به عبارت دیگر ، حتا برنامه های جدی نهادهای فرهنگی هم به دلیل عدم استمرار و توازن و تعادل لازمه به یک سری برنامه تفریحی تبدیل می شود.

به عنوان مثال در نظر بگیرید ، یک نهاد فرهنگی برای یک جماعت حداقلی تابستانی که نه دغدغه و نه زمینه های لازم برای فهم برخی مطالب را دارد بزرگداشت یک نویسنده شهیر را برگزار می کند.

در بهترین حالت، اگر این نهاد بتواند از کنار بزن و بکوب جشن ها و جنگ ها و از درون مایه بگو و بخند تورهای بی هدف ،جماعتی را به سالن اجتماعات بررسی بک کتاب یا یک شخصیت بکشاند، بازهم به دلیل این که افراد هیچ سابقه ی قبلی با این نویسنده و اثر او نداشته اند ، مجبور است ، یک عده بی خبر از همه جا را به اهرم موسیقی و تئاتر و پذیرایی و مسابقه حضوری روی صندلی میخکوب کنند و این می شود که مثلا بزرگداشت ابن هیثم و ملاصدرا هم می شود جنگ شادی...

در غیاب خلاقیت و فلسفه تفریحات سالم

بارها درباره ی ضرورت تشکیل یک قرارگاه فرهنگی که بتواند ، محلی برای تقسیم کار و فعالیت کانون های مختلف فرهنگی باشد و نشان دهد که اساسا فرق یک سرای محله،فرهنگ سرا،پردیس، با یک مسجد، کانون فرهنگی هنری ، پایگاه بسیج و... در انجام کار فرهنگی چیست؟

اما هیچگاه یا  کمتر درباره ی اصل فلسفه تفریحات و حد و حدود آن در فرآیند تربیت و آموزش سخن گفته شده است.

چه این که عملکرد نهادهای فرهنگی که بر تفریح مداری ، مدیریت اوقات فراغت و یا همانگونه که توضیح داده شد ، تبدیل سایر فرآیندها نیز به تفریح و تفنن برابر بررسی های انجام شده معادل و واردات یک کار فرهنگی غربی هم نیست و بدون آن که زحمات بی شمار تلاشگران عرصه ی فرهنگ را بخواهیم اساسا انکار کنیم باید بگوئیم که اگر برنامه های فرهنگی را از حیث محتوا ، ضعیف و باری به هر جهت ارزیابی نکنیم ، بی شک می توان به جرات کفت که این برنامه ها برابر یک طرح کلی نیست.

در جهان جدید، اوقات فراغت فرصت مناسبی برای استراحت افراد از کارهای اجباری روز مره و محلی برای آزمودن آموخته ها در عرصه ی عمل شناخته می شود و به همین دلیل اکثریت برنامه های اوقات فراغت در راستای ادامه آموزش های داخل مدرسه طراحی می شود ( پیوندی که به خاطر گسست برنامه های فرهنگی و آموزشی ما هیچگاه قرار هم نیست اتفاق بیفتد)

در جامعه ی ما نیز فقدان یک نگاه جامع که بگوید ، ما اساسا می خواهیم مانند یک تلویزیون 24 ساعته صرفا ( حتی با اجرای برنامه تکراری و موسیقی ) وقت مخاطب را بگذرانیم یا این که مجموع تابستان های 10 گانه فرد تا پایان تحصیلات باید حاوی چه دستاورد خاصی باشد؟ همیشه فعالیت های ارزشمند این حوزه را با یک تعلیق ریشه ای مواجه می نماید.

این مسئله البته به شکلی هم وابسته به بحران عدم خلاقیت در برنامه ریزی های فرهنگی که در آن افراد به عادت ، توانایی خلق موقعیت های جدید و موثر را ازدست داده اند و هیچ بهانه ای برای ارائه و پیگیری کار جدیدتر وجود ندارد.

تابستان یک ماهه امسال

در سال جاری به دلیل این که ماه مبارک رمضان به نحوی تابستان را کاملا نصف کرده است ،قاعدتا فرصتی برای تکرار مکررات نهادها با عناوینی مانند پایگاه تابستانی ، کلاس ورزشی،جشن و باشگاه  و...  باقی نمی ماند و نهادهای فرهنگی اگر بخواهند به فعالیت پیوسته ی تابستانی ادامه دهند و در گرمای تابستان فکری به حال جوانان روزه دار و البته فارغ از هر گونه مشغولیت درسی و کاری داشته باشند ، ناگزیرند که برنامه های خود را تغییر دهند.

این البته فرصت مناسبی است که اجبارا برنامه ریزان این نهادها به این مطلب مهم بیندیشند که چگونه می توانند ، به گونه ای دیگر برنامه ریزی کنند.که از سویی به دغدغه خانواده ها برای پر کردن مناسب اوقات فراغت دانش آموزان پاسخ دهند و از طرفی برنامه های پر نشاط تابستان باعث ضعف و آسیب به روزه داران نشود.

چنین وضعیت خاصی ،آبستن یک تحول اجباری است که در آن خلاقیت نهادهای فرهنگی باید اجبارا به سراغ روش های جدیدتری برود که در آن نگاه برنامه ساز بیش از همیشه به حفظ افراد در دل خانواده هایشان است.

تابستان امسال دقیقا توسط ماه مبارک رمضان به نیمه تبدیل شده که هر یک از آن ها یک ماه دارد و هیچ برنامه ریزی چاره ای ندارد مگر این که بر حلاف دو سه ساله گذشته که بیشتر برنامه های تابستانی تا ماه رمضان ادامه می یافت و بعد از آن تعطیل می شد ، برای انسجام بهتر برنامه ها و پاسخگویی به مطالبه خانواده ها ، برنامه ها اجبارا از دل ماه رمضان عطشناک و داغ سال جاری بگذرد.

شاید ، این رمضان بهانه ای برای آن باشد ، که برنامه ریز فرهنگی و اجرا کننده ی آن مجبور شود راه های دیگری را برای جذب و فعالیت مخاطبش مورد پیش بینی قرار دهد و از این رهگذار ، راه برای اجرای برنامه های جذاب تر و مفید تر در سال های آینده با رویکرد نوآورانه باز گردد.

 

 

 

شب قدر شب بندگی ست و چون بندگی ما برای خداوند نفعی ندارد. شما از بندگی این را تعبیر کنید که بندگی یعنی به کار بردن همه اعضا و جوارح و فکر و اندیشه به همان سمتی که خدا آن ها را برای آن خلق کرده است. یعنی اگر فکر کنیم انسان یک دستگاه است ،بندگی یعنی استفاده درست از این دستگاه پیچیده .

بسیاری از افراد می دانند  که در علم پزشکی همانطوری که هر دارویی برای نوعی از بیماری کارگر است هر ویروسی نیز برای یک نوع اندام استعداد تکثیر و بیمارکنندگی دارد .

ما معتقدیم یکی از تفاوت های مکتب نورانی اسلام و مذهب تشیع با سایر مکاتب این است که اندیشه ی اسلام متکفل همه بخش های زندگی از قبل از تولد تا پس از مرگ است.

به سوی خانه ای که می گوید خانه توست .بدون آن که بگویند کدام صحنه ی گیتی است که حرم تو نباشد و کدام گناه است که در تاریک ترین و دور افتاده ترین نقطه گیتی حرمت شکنی تو محسوب نمی شود؟

در ره منزل لیلی ... شرط اول محرم شدن است. مُحرم شدن برای محرم شدن به حریم یار.

یکی از آئین های ریشه دار عید غدیر خم آئین تجلیل از سادات و ذریه حضرت علی و فاطمه است.در این روز شیعیان در سنتی نمادین به سراغ سادات دوست و آشنای خود می روند و عید غدیر و موسم ولایت حضرت امیر مومنان (ع) را به ایشان تبریک و تهنیت می گویند.

محمد دهناد - همه شادیم و دیگر هیچ. . .
به عنوان خبرنگار، یک به یک به مراکز فرهنگی زنگ می‌‌زنم و می‌‌پرسم که برای نیمه شعبان چه برنامه‌ای دارند؟