به نام خدا

مقدمه:
یکی از مشخصات دین اسلام ، ایمان به همه ادیان الهی و در عین حال اعتقاد به منسوخ شدن آن ها است .در واقع اسلام دیدگاهی انتقادی به علم دینی ادیان دیگر دارد.
در میان ادیان متنوع و مختلف دنیا البته توجه اسلام به دو دین ابراهیمی یهودیت و مسیحیت بیشتر است. با این حال در تاریخ اسلام به کرات دیده شده که دانشوران درباره ی ادیان اطلاعات مناسبی داشتند و همین اطلاعات را در مباحات مختلف و هم چنین تاریخ مورد استفاده قرار می دادند.
این پژوهه دیدگاهی آزاد و بعضا با رویکرد اسلامی به معرفی دو دین بزرگ جهان یعنی یهودی و مسیحی است.



فصل اول:
یهودیت


گفته می شود ،یهودیت  از قدیمی‌ترین ادیان بشر است که  از طرف خداوند آورده شده‌است. پیروان آن عموماً فرزندان قوم بنی اسرائیل هستند. این دین نخستین دین ابراهیمی به شمار می‌رود. همچنین یهودیت کانون بیشتر متون و سنت‌های ادیان ابراهیمی می‌باشد و تاریخ، اصول و اخلاق آن بر ادیان مسیحیت، اسلام، و بسیاری از مذاهب دیگر تاثیر به‌سزایی گذاشته‌است. بر طبق قوانین یهودیت، چه نو کیشان و چه افرادی که یهود متولد شده اند،یهودی خطاب می‌شوند.
 یِهود (יְהוּדָה)، واژه‌ای عبری است، به معنای ستوده و صفتی اکتسابی ست که به ساکن یهودیه، که سبط یهودا بر آن زندگی می‌کردند، داده می‌شود، ولی همچنین برخی معتقدند در گذشته همه بنی اسرائیل را نیز به این نام خوانده‌اند.
اعتقادات
موسی پور  میمون در قرن دوازدهم میلادی بود که فهرست اعتقادات  یهودیان را چنین تنظیم کرد:
    خدا همه چیز را خلق نمود و هم چنان همه چیز را اداره می‌کند.
    تنها یک خدا وجود دارد که در همه چیز کامل است.
    خدا بدن ندارد و شبیه هیچ چیزی در این دنیا نیست.(گرچه در برخی از متون مذهبی برای خدا جسم هم
آورده شده)
    خدا همیشه بوده و همیشه خواهد بود.
    انسان‌ها باید تنها برای خدا عبادت کنند.
    کلام تمام انبیای بنی اسراییل درست است.
    پیش گویی‌های موسی درست است و او بالاترین پیامبری است که بوده و خواهد بود.
    خدا تورات را به موسی داد.
    تورات تغییر نخواهد کرد و تورات دیگری هم نخواهد آمد.
    خدا افکار و اعمال همه را می‌داند.
    خدا مطیعین دستوراتش را پاداش و مخالفینش را عذاب خواهد داد.
    ماشیح خواهد آمد.
    خدا مردگان را به زندگی بر خواهد گرداند.
میتزووت یا دستورات، اعمال مطرح در مذهب یهودیت را میتزووت می‌گویند. میتزوا دستوری است که خدا به مردم می‌دهد. برخی میتزوا را به عمل صالح یا نیکوکاری ترجمه می‌کنند. ششصد و سیزده میتزووت برای یهودیان لازم است که انجام دهند. برخی در زندگی روزمره داخل هستند و برخی در مواقع خاص صورت می‌گیرند. بسیاری از این دستورها را الان نمی‌توان اجرا نمود چرا که معبد مقدس اورشلیم تخریب شده‌است.
یهودیان معتقدند موسی ده فرمان و تورات را از کوه سینا با خود پایین آورد. و به جز پنج کتاب (سفر) موجود، تورا محتوای دیگری هم دارد که آن را میشنا یا تورای شفاهی هم می‌نامند که در آن توضیح می‌دهد، چگونه می‌توان قوانین پنج سفر را انجام داد. تفسیری که بر این میشنا نوشته شده‌است گمارا نام دارد و با هم این دو کتاب را تلمود می‌نامند.
یهودیان سنتی معتقدند خداوند تورای مکتوب و شفاهی را به موسی داد و او آن‌ها را با رعایت امانت به یهودیان رسانید و آن چه که امروز در دست ماست هم دقیقا همان است و باید همه دستورات آن هر روز هم صورت بگیرد.
در یهودیت به بحث گذاشتن فرمانها وتحقیق درباره چگونگی اجرای انها حرکتی مثبت تلقی می‌شود. تلمود پر است از قصه‌های رای‌هایی که در این موارد با هم بحث می‌کردند. لطیفه‌ای در این باب است که می‌گوید «دو یهودی، سه نظر». برخی از این نظرات را همه پذیرفته‌اند اما برخی دیگر هنوز تحت بحث هستند.
ده فرمان را همه یهودیان در پای کوه سینا شنیدند. این خاصیت ده فرمان است اما یهودیان اتفاق نظر دارند که تمام ششصد و سیزده دستور تورا به یک اندازه اهمیت دارند.
ده فرمان این‌ها هستند:
    به خدا اعتقاد داشته باشید
    جز او کسی یا چیزی را نپرستید تصویری یا مجسمه‌ای را به عنوان خدا نسازید به آن ارادت نورزید و آن را تعظیم نکنید
    نام خدا را بیهوده نبرید
    شبات نگه دارد یعنی در روز هفتم استراحت کنید
    به والدین خود احترام بگذارید
    قتل نکنید
    زنا نکنید
    دزدی نکنید
    شهادت دروغ ندهید
    به مال دیگری حسد نورزید
هفت فرمان اخلاقی است که بر اساس تلمود و توسفتا، از سوی خدا به نوح داده شد و تمام آدمیان باید از این دستورها اطاعت کنند؛ اگر هم غیریهودیان به این هفت فرمان پایبند باشند و آنها را رعایت کنند، به رستگاری می‌رسند.
    ممنوعیت بت پرستی: بت نپرستید
    ممنوعیت قتل: خون کسی را به ناحق بر زمین مریزید، خودکشی نکنید و فرزندان خود را نکشید و قربانی نکنید.
    ممنوعیت زنا: زنا مکنید.
    ممنوعیت قسم ناروا: سوگند ناروا نخورید و تهمت نزنید.
    گوشت حیوان زنده و خون را نخورید.
    عدل و داوری را برپا سازید.
    تشکیل دادگاه شرعی. برای نظارت بر انجام شش فرمان مورد اشاره.

یهودیان معمولاً در هر روز سه نماز (یهودیت) می‌خوانند و در روز شبات و سایر روزهای مقدس فرقه‌های ارتدکس و محافظه کار یک نماز اضافی هم به نام موساف خوانده می‌شود. نماز پنجمی هم به نام نئیلا وجود دارد که اکنون تنها در یوم کیپور دهمین روز از ماه تیشری که اوایل پاییز است خوانده می‌شود.می توان نماز را فرادی یا به جماعت یا به همراه منیان خواند. مثل نماز اسلامی در یهودیت هم نماز جماعت ارجح است و بخش‌هایی هم دارد که جز در جماعت اجرا نمی‌شود. اکثر مراسم آیینی در یهودیت با ملودی سنتی به نام نیگون به حالت آوازی قرائت می‌شود. در هر کنیسه، سکویی کم ارتفاع وجود دارد که حزان بر فراز آن این مناجات را رهبری می‌کند.
اعیاد مذهبی

برگزار کردن اعیاد در یهودیت ریشه مرکزی ارتباط بشر با خدا و جهان می‌باشد.اعیاد مذهبی که بیشتر نشانهٔ رویدادهای مذهبی نظیر خروج از مصر و نزول تورا و یا ارتباط با طبیعت دارند، این اعیاد شامل:

    پسح یا فصح هم نماد آزادی است و هم شکل‌گیری قوم یهود.
    عید شاووت یا عید هفته‌ها
    روش هشانا: عیدی است که نمود شروع سال یهودی است.
    یوم کیپور: روز آمرزش نیز شناخته می‌شود.
    عید سوکوت: دو هفته پس از روش هشانا و پنج روز پس از یوم کیپور آغاز می‌شود و هفت روز ادامه دارد. باورمندان یهودی در این مدت، به برپایی سوکا می‌پردازند.
    حنوکا
    Chanukia.jpg
    پوریم
    سیمحات تورا
    تو بیشوات
    آسارا بتوت
    تیشا ب آو

کتاب‌های مذهبی یهودیان
.تنخ شامل ۳۹ کتاب است که در دوره‌ای بیش از هزار سال به رشته تحریر در آمده‌اند. یهودیان و حتی مسیحیان برای کتاب مقدس، تقدس والائی قائلند و آن را الهام خداوند بر نویسندگان کتاب مقدس می‌دانند و بر این باورند که کتاب مقدس دو مؤلف دارد یکی خدا و دیگری بشر و بین ایندو عنصر خدایی و بشری جدایی وجود ندارد. تنخ خود به ۳ بخش تقسیم می‌شود:
    طومار تورا مقدس که به منظور تشریفات مذهبی در یک کنیسه گشوده شده‌است.
            تورا
            نوییم
            کتوویم
    ۲.تلمود تفاسیر تورا
    سری تلمود بابلی
        ۱. تلمود بابلی
        ۲.تلمود اورشلیم
        میشنا
        گمارا
        توسفتا
    ۳.میدراش
    ۴.آثارهالاخایی
            ۱.تور
            ۲.میشنه تورا
            ۳.شولحان عاروخ
            ۴.رسالات سوال و جواب

    ۵.توسفتا
    ۶.پیوت کتاب شعرهای مذهبی
    ۷.زوهار
    ۸.سیدور کتاب نماز و ادعیه
 کتاب مقدس عبری که تنخ نامیده می‌شود؛ منبع بنیادینی‌است که فلسفه یهودی بر اساس آن استوار می‌گردد.
در تلمود بابلی، ربّی العازر بن صدوق شرحی بر آیه صنیوت از کتاب میکاه نوشت و آن را با مفهوم عفت همراه کرد.


قوم یهود
یهودیت ارتودکس معتقد است، شخصی که از مادر یهودی به دنیا آمده، ولو به دین دیگر بگراید، باز هم یهودی است. به صورت تاریخی، یهودی که مدعی الحاد است، ممکن است عنوان حِرِم به خود بگیرد، اما اعلام الحاد او موجب از دست دادن عنوان یهودیت از وی نمی‌شود.[۲۰] برای نمونه مورد باروخ اسپینوزا را ببینید.
بر اساس باورهای یهودیان همچنین آنوسیان (یعنی کسانی که به‌رغم میل خود به دین دیگری گرویده‌اند) و فرزندان دختری آنان، یهودی حساب می‌شوند.


زبان دینی
حروف الفبای عِبری در نوشتن خط عبری و نیز برخی نشانه‌های علمی و ریاضی بکار می‌رود.


شبات
 در دین یهودیت به روز تعطیل هفتگی (شنبه) می‌گویند. که در بصورت نمادین به معنای هفتمین روز خلقت است یکی از ده فرمان حفظ شبات است که با غروب جمعه آغاز می‌شود و با غروب شنبه به پایان می‌رسد.شبات روز استراحت برای تشکر از خداوند برای خلق زمین است.


نقاط مهم حیات یک یهودی

    تولد
    بریت میلا: که در هشت روزگی نوزاد پسر ختنه صورت گرفته و کودک نام گذاری می‌شود.
    پیدیون هابن رسمی است که یک پدر انجام می‌دهد تا برای نخست زادهٔ مذکر زنش از معبد نجات بطلبد. بط لاویان و کاهنان این رسم را اجرا نمی‌کنند.
    بت میتزوا: در دوازده سالگی یک دختر برگزار می‌شود و پس از آن او یک زن تلقی می‌شود
    برمیتزوا: همان مراسم در سیزده سالگی یک پسر است که توراخوانی و دعاهای خاصی هم دارد
    ازدواج
    تواد اطفال
    مرگ

هیکل سلیمان
هیکل سلیمان یا هیکل مقدس اولین معبد باستانی یهود در اورشلیم است که اکنون ویران شده‌است. در کتاب مقدس عنوان هیکل برای این بنا به کار رفته‌است. بر باور یهودیان، معبد به دستور خدا و توسط سلیمان ساخته شد.


سنهدرین
سنهدرین دادگاه و شورای عالی یهودیان در زمان گذشته بود که از بیست و سه داور از شهرهای اسرائیل، تشکیل می‌شد. اعضای سنهدرین، ۷۱ تن بودند. سنهدرین بزرگ، در اورشلیم، واقع بود. دادگاه در همه روزها، جز در روزهای عید و روز سبت، برقرار بود. رئیس سنهدرین ناسی و رئیس عدالت آن او بیت دین نامیده می‌شد. سنهدرین، در زمان تئودوسیوس دوم منحل شد و عنوان ناسی نیز ممنوع گشت. در زمان عمر بن خطاب، تلاشهایی برای احیای سنهدرین در اورشلیم صورت گرفت؛ اما موفقیت آمی
ز نبود.

کنیسا
کنیسا. یا کنشت به نیایشگاه و محل اجتماعات دینی یهودیان گفته می‌شود.
   غار پدران:در [[اورشلیم مکانی که آدم، حوا، ابراهیم، اسحق، لیاه، یعقوب، ساره و ربکا در آن بخاک سپارده شده‌اند.
    آرامگاه مادران:در طبریه آرامگاه میریام, صفورا, یوکابدو الیشوا می‌باشد.
    آرامگاه استر و مردخای در همدان
    آرامگاه راحل در نزدیکی بیت لحم
    آرامگاه داود در اورشلیم
    آرامگاه دانیال در شوش
    آرامگاه حبقوق در تویسرکان

   کوهنیم:
رهبران مذهبی از نسل هارون که رهبری قوم را در گذشته بر عهده داشتند.
    ربای یا خاخام یا راو:که مسئول امور مذهبی می‌باشد.
    هزان:قاری ادعیه
    دایان
    گبای:متصدی امور روزمره، خادم

تقسیمات تاریخی

        صدوقیان
        فریسیان
        اسنیان
        ابیونیان


تاریخ یهودیت
پیدایش یهودیت
این دین با ادعای پیامبری موسی از طرف یهوه آغاز شده و به نام‌های چون: دین عبری، دین بنی‌اسرائیل، دین کلیمی و دین یهودی آشنا است. رابرت هیوم در کتاب ادیان زنده جهان می‌گوید «این واژه نخستین بار در حدود یکصد سال پیش از میلاد مسیح در ادبیات یونانی- یهودی به کار رفته‌است و واژه دیگری که تمام تاریخ این دین را در بر بگیرد، وجود ندارد.»
به اعتقاد یهودیان، موسی از طرف یهوه مامور دو هدف بود، نخست دعوت بنی‌اسرائیل به عبادت خدای یکتا یا یهوه و دوم آزادی قوم بنی‌اسرائیل از اسارت فرعون مصر بود.
بعد از موسی، یوشع رهبری بنی‌اسرائیل را برعهده گرفت و بعد از یوشع، پیامبران زیادی با آوردن کتاب مقدس، هدایت قوم بنی‌اسرائیل را عهده‌دار شدند. یهودیان، عهد قدیم را محصول تعالیم انبیا، خود می‌دانند، تعالیمی که از موسی (حدود ۱۲۵۰سال قبلا از میلاد) شروع و به ملاکی (حدود ۱۶۰ قبل از میلاد) ختم می‌شود.
از عهد قدیم دو نسخه مهم قدیمی موجود و در دسترس است: یکی به زبان اصلی، یعنی عبری و دیگری به زبان یونانی که به ترجمه سبعینیه (با هفتادتنان) معروف است. قدیمی‌ترین نام عبری کتاب مقدس هاسفریم به معنای الکتب می‌باشد.


فصل دوم مسیحیت


آیین مسیحیت یک آیین یکتاپرستانه است که بر آموزه‌ها و سخنان عیسی ناصری (مسیح) استوار گشته‌است. آموزه‌هایی چون تثلیث، مرگ مسیح به عنوان کفاره گناهان، تعمید آب و روح القدس از باورهای بنیادین این آیین هستند. مسیحیت با داشتن ۲٫۲ میلیارد پیرو بزرگترین دین جهان از دید شمار پیروان است.
پیشینه مسیحیت اولیه
شالوده مسیحی به قرن یکم میلادی و یهودیت بر می‌گردد که توسط عیسی ناصری (مسیح) پایه‌گذاری شد. مسیحیت اولیه به سه دوران عیسی و رسالت (Jesus and Apostolic period) پدران اولیه کلیسا (Apostolic Fathers period) و دفاعیات (Apology) تقسیم می‌شود.[۴] این سه دوره بازه زمانی ۴۰۰ ساله‌ای در بر می‌گیرند که از سال ۳۰ میلادی به عنوان شروع خدمت مسیح آغاز شده و در اواخر قرن ۴ میلادی به پایان می‌رسد.
عیسی و دوران رسولی
این دوره ۷۰ سال نخستین سده میلادی را در بر می‌گیرد که خدمت عیسی از سال ۳۰ میلادی در آن گنجانده شده‌است. پس از به صلیب کشیده‌شدن عیسی در سال ۳۳ میلادی بدست پنطیوس پیلاطس حواریون وی از جملهٔ پطرس، پولس و یوحنا به مژده و گسترش این دین پرداختند. از جمله آثاری که در این زمانه به‌نگارش در آمده‌اند انجیل‌های متی، مرقس، لوقا و یوحنا و رساله‌های حواریون هستند که در روزگار دفاعیات مسیحی (۱۵۰ - ۴۰۰ میلادی) به صورت یک گروه و با فرنام عهد جدید گردآوری شدند. این گِردایه با نام انجیل نیز شناخته می‌شود.
در سال 33 میلادی  عیسی مسیح از سوی مقامات رومی که آموزه‌های او را تهدیدی علیه خود می‌پنداشتند، مورد محاکمه قرار گرفت و به اعتقاد مسیحیان مصلوب و به اعتقاد مسلمانان به اسمان چهارم عروج کرد.
روزگار پدران نخستین کلیسا
در کلیسای نخستین بیشتر کسانی به شمار می‌آیند که در روزگار پیامبری زیسته و پس از مرگ پیام آوران (حواریون) رسیدگی و رهبری کلیسا را بردوش گرفته‌اند. این پدران شامل قدیس کلمنت که به عنوان پلی میان روزگار رسولی و پدران نخستین کلیسا برشمرده می‌شود، شهید ایگناتویس (میانه‌های سده ۱ - آغاز سده ۲ م.) اسقف انتاکیه و شاگر یوحنای حواری، پلیکارپ شهید (۶۹-۱۵۵ م.) شاگرد یوحنای رسول به همراه کشیش هرماس هستند. پارینهترین نوشته از این روزگار رسالهٔ نخست کلمنت است. همچنین هفت رسالهٔ ایگناتیوس، رسالهٔ پلیکاپ به فیلیپیان، رساله دوم کلمنت و رسالهٔ کشیش هرماس از دیگر آثار این زمانه هستند.
در سال 37 میلادی پولس اهل تارسوس (از شهرهای یونان قدیم)، با دیدن صحنه‌ای در جادهٔ دمشق، به دین مسیحیت می‌گرود و مأموریت خود را برای تبلیغ و مسیحی کردن غیر یهودیان، آغاز می‌کند.
شمعون ملقب به پطرس (از حواریون مسیح) که برای قرن‌های متمادی به عنوان اولین پاپ، مقام او را جشن می‌گیرند، نخستین جامعهٔ مسیحی را در رم به سال 42 میلادی ،بنیانگذاری می‌کند.
در سال  ۶۴ میلادی مسیحیان به خاطر آتش سوزی شهر رم مورد اتهام قرار گرفتند. امپراتور نرون طی تلاشی برای بدست آوردن مجدد محبوبیت خود، آنان را مورد شکنجه و آزار قرار می‌دهد. پطرس قدیس (سنت پیتر) در این زمان کشته می‌شود.
در    ۷۰ میلادی رومیان اورشلیم (بیت المقدس) را پس از شورش یهودیان بر علیه حکومت آنان، شدیداً تخریب می‌کنند. بسیاری از یهودیان از اورشلیم اخراج می‌شوند. مسیحیان در این شورش علیه رومیان شرکت نمی‌کنند. رم به مرکز حرکت‌های رو به رشد مسیحی تبدیل می‌شود.
حدود    ۳۰۱میلادی تیرداد یکی از پادشاهان ارمنستان، در سال ۳۰۱ میلادی دین مسیحیت را در سرزمین ارمنستان رسمی و آزاد اعلام می‌کند و این در حدود ۱۲ سال زودتر از رسمی‌شدن دین مسیحیت در امپراتوری روم است.
در     ۳۰۴ میلادی جوامع مسیحی در اطراف مدیترانه به صورت گروه‌هایی جمع شده و از آنجا تا بریتانیا و دره ی نیل در مصر، رفتند.
در سال   ۳۱۳ میلادی به سبب پشتیبانی امپراتور کنستانتین، مسیحیت خیلی سریع به قویترین مذهب در امپراتوری روم تبدیل شد.
به   ۳۲۵ میلادی اولین گردهمایی رهبران کلیسای مسیحیت برای تبیین عقاید مسیحیت و سازماندهی جامعهٔ مسیحیت در نیقیه تشکیل شد. اعتقاد نامهٔ حواریون با اعتقاد نامهٔ نیقیه (مجموعه‌ای از باورهای پایه‌ای اعتقادی مسیحیان) نوشته می‌شود. بعد از تعریف و پذیرش این اعتقادنامه، فرقه‌ها و افرادی که الوهیت مسیح را نمی‌پذیرفتند (مانند آریوس) به عنوان بدعت شناخته شدند.
روم جدید در بیزانس توسط کنستانتین، پایه‌گذاری و دوباره به کنستانتینوپول (استانبول کنونی)، نام‌گذاری شده وبه عنوان پایتخت امپراتوری مسیحیت، ساخته می‌شود.
بین  ۳۸۱ ـ ۳۹۱ میلادی در طول حکومت امپراتور تئودوسیوس، مسیحیت به صورت دین رسمی امپراتوری روم درمی‌آید. پیروان غیرمسیحی کافر و بدعت‌گذاری در مسیحیت (افکار مخالف دیدگاه‌های مسحیت) غیرقانونی اعلام می‌شود.
نخستین گروه مسیحیان از دیدگاه پاگان‌ها (بت‌پرستان و کسانی که خدایان بیشمار را می‌پرستیدند) مورد دودلی بودند. فرنود این مسئله آن بود که آنان گمان می‌کردند مسیحیان برای برگزاری «جشن‌های دوستی» و آدمخواری، نشست‌های نهانی برپا می‌سازند. چرا که گوشت جانوران قربانی شده در پرستشگاه پاگان‌ها (کافران بت پرست) را خریداری نکرده و همچنین در شادمانی‌های همگانی ددمنشانه، انبازی نمی‌کردند. یهودیان و به ویژه آیین‌مداران یهودی، از ناهمسویان رده نخست مسیحیت و گسترش آن به شمار می‌رفتند. آیین‌مداران یهودی در بخش یهودیه و دیگر سرزمین‌های یهودی نشین آن زمان تنها نیروهای آیین‌مند و پذیرفته شده سیاسی به شمار می‌آمدند. تعالیم مسیح و کارهای عملی او، در آغاز این دارندگان نیرو را شگفت زده می‌نمود. این آموزه‌ها به طور کلی و ریشه‌ای مذهب مورد قبول و پذیرفته شده‌ای را که سالها در میان مردم آن منطقه رواج داشت و از پایه پایه نیروی سیاسی آیین‌مداران به شمار می‌آمد، مورد تردید قرار می‌داد. به علاوه این آموزه‌ها بسیاری از آیین‌ها و قوانینی را که روحانیون یهودی تنها برای نگهداری و استوار کردن نیرو و همچنین درست انگاری نیاز به وجود خود با آیین یهودممزوج ساخته بودند را از ارزش سرنگون می‌نمود. نگرانی‌هایی که این مسائل در میان قدرتمندان یهود ایجاد می‌نمود، دست آویز آن شد که به رویارویی با این جنبش برخیزند. دولت حاکمه بر سرزمین در آن زمان،(که بدست امپراتور قیصر روم برگماشته می‌گردید)به خاطر مسائلی از قبیل نفوذ بیشتر در میان مردم، نگهبانی از یک‌پارچگی منطقه و جلوگیری از ایجاد آشوب و مسایلی از این دست، با روحانیون یهود که در میان مردم دارنده قدرت سیاسی و معنوی بودند؛ گونه‌ای رابطه دو طرفه و همدلانه داشت. مأموران دولتی به خاطر حفظ مصالح امنیتی، با مشورت روحانیون هر چند وقت یکبار مسیحیان را مورد اذیت و آزار قرار می‌دادند. بسیاری از مسیحیان شکنجه شده و مردند. اما به هر حال، علی رغم شکنجه و آزار فراوان، مسیحیت به گسترش خود ادامه داد.
در دوران آشوب بزرگ، که امپراتوری روم مورد تهدید حملهٔ بربرها و امپراتوری ایران قرار داشت، همه امپراتورها درجستجوی خدایی قدرتمند برای کمک به دفع بلا از روم، بودند امپراتور دیوکلتیانوس (۲۴۵ ـ ۳۱۳ میلادی)، میترا، الههٔ نور ایرانیان را به عنوان خدای خود اعلام کرد، که از امپراتوری حمایت و حفاظت کند. امپراتور کنستانتین (۲۸۰ ـ ۳۳۷) خدای مسیحیت را گزینش نمود.
کنستانتین
در سال ۳۱۲، کنستانتین در حالی که به طرف روم می‌رفت تا آن را از رقیب پس بگیرد، اعلام کرد که نشان مسیحی را روی خورشید دیده‌است و جملهٔ «شما با این علامت پیروز خواهید شد»، را به لاتین روی آن خوانده‌است. روی پل میلویان بر روی رودخانهٔ تیبر، ارتش کنستانتین، به پیروزی رسید. در مدت کوتاهی، مسیحیت به عنوان مذهب رسمی امپراتوری روم، جایگاه خود را تثبیت کرد.[نیازمند منبع] کنستانتین در سال ۳۲۵ شورای را در شهر ننقیه دایر کرد که در آن نزدیک ۳۰۰ اسقف شرکت کردند. طی این شورا بررسی جامعی بر روی کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید{انجیل}) انجام گرفت. تلاشهای تحقیقاتی این شورا در نهایت منجر به استخراج مفاهیم پایه‌ای «ایمان مسیحی» گردید. این مفاهیم پایه تحت عنوان «اعتقاد نامه نیقیه» منتشر و در دسترس عموم قرار گرفت.

اصول اعتقادات دین مسیحی
بانی انتشار مسیحیت در اروپا پولس (سنت پل) بود. این شخص که در ابتدا از مخالفین سرسخت مسیحیان بود و از مأمورین لایق دربار روم در زمینه آزار مسیحیان به شمار می‌رفت، پس از برخورد فراطبیعی خود با مسیح (در مسیر جاده دمشق) کاملاً متحول گردید. او سپس پیرو مأموریتی که خود عیسی مسیح در همان برخورد ماورایی به او محول نمود به جمع شاگردان مسیح پیوست و سفیر مسیح برای غیر یهودیان گردید. پولس رساله‌های خود را (نامه‌هایی به اقوام مختلف در شرح چیستی مسیحیت و ارتباط با نخستین کلیساها) بعد از صعود مسیح به آسمان نگاشت. در این نامه‌ها او عقاید کلی مسیحیت رادر مورد فلسفه زندگی، مژده‌های آمدن مسیح پیش از ظهور او (در کتب عهد عتیق)، تفاوت «ایمان» و «شریعت» (شریعت به مجموعه دستوراتی گفته می‌شود که خداوند برای نخستین بار در زمان موسای پیامبر برای نوع بشر وضع نمود و در کتاب تورات مکتوب است)، آموزه‌های مسیح در مورد محبت و سایر آموزه‌های اخلاقی، خداوند بودن عیسای ناصری (برابری عیسای مسیح با ذات خداوند) و مسائلی از این دست را بیان داشته‌است. بزرگ‌ترین حادثه‌ای که در قرن چهارم میلادی اتفاق افتاد، موضوع طرفداری کنستانتین امپراتور روم از مسیحیان در سال ۳۱۳ میلادی بود.
اصول دين و اعتقادات ايمان مسیحی در سه نوشته تاريخي كه آنها را اعتقاد نامه (Creed) مي گويند ذكر شده از اين قرار :
 
۱– اعتقاد نامه رسولان (Apostles) كه قديم ترين مبداء ديني
 مسيحيان راذکر می کندو  شامل بر اصل تمديدي كليساي  روم در سراسر عالم مسيحي مي باشد و نصاري عبارت آنرا هر صبح و شام تكرار مي كنند.
 ۲ – اعتقاد نامه نيقيه كه متن آن در شوراي اساقفه در زمان امپراتور كنستانتين ( ۳۲۵ م )  در شهر نيقيا Nixaxa ( در آسياي صغير ، ارنيق كنوني) تحرير شده است و مسيحيان  آنرا در موقع انعقاد عشاء رباني تلاوت مي نمايند.
۳ – اعتقاد نامه اتانازيوس (Athanasius) منسوب به اتاتازيوس و شامل  مبداء ثالوث مقدس ( پدر وپسر و روح القدوس) آن را دراسكندريه در قرن ششم ميلادي نگاشته اند و مسيحيان در اعياد
 
مقدس آن را قرائت  مي كنند.
 اين سه اعتقاد نامه در نزد همه فرقه های مسيحي مانند ( كلمه شهادت ) نزد اسلاميان  معمول و معتبر است .  متكلفين نصاري و روحانيون كليسا ( علماء كاتوليك ) بر آنند كه مسيحي  مومن كه در عمر خود جوياي راه نجات  و طالب طريق رستگاري است بايد نه تنها به عيسي  مسيح ايمان بياورد بلكه بايد به  سه اقنوم معتقد شود كه آنرا – ثالوث Trinity گويند .
 
يعني اقرار كند به الوهيت پدر ( رب اعلي) و الوهيت پسر ( عيسي بن مريم) و الوهيت روح القدس عيسي ....‌

انجیل
نام این بخش (عهد جدید) نیز همانند «عهد عتیق» به یک پیمان اشاره دارد که آغازگر دوره جدیدی از ارتباط خداوند و نوع بشر می‌باشد.مفهوم این پیمان برداشتن شریعتی که خداوند به وسیله موسی مقرر کرده بود از زندگی بشر و بخشش کلیه گناهان انسان به وسیله ایمان به خداوند بود. نشانه و در حقیقت اصل محوری این پیمان بخشش کلیه گناهان نوع بشر (از آغاز تا پایان جهان) به واسطه قربانی شدن عیسی مسیح (یعنی صورت بشری خداوند) است.
این بخش شامل کتابهای زیر است (۲۷ کتاب):
    چهار انجیل که به‌وسیله چهار حواری(رسول) مسیح نگاشته شده یعنی اناجیل «متی»، «مرقس»، «لوقا» و «یوحنا»؛
    کتاب «اعمال رسولان» شامل سرگذشت رسولان پس از عروج عیسی به آسمان
    نامه‌های پنج تن از حواریون مسیح یعنی «پولس»، «پطرس»، «یعقوب»، «یوحنا» و «یهودا» به اقوام مختلف غیر یهودی و یهودی
    کتاب «مکاشفهٔ یوحنا»
توضیح اضافی: در میان دوازده رسول (حواری) مسیح، دو «یهودا» وجود داشت که یکی از آنان مشهور به «یهودای اسخریوطی» به خاطر چند سکه نقره، مسیح را تسلیم کرد.
اناجیل چهار گانه
چهار انجیل در واقع چهار روایت از زندگی عیسی مسیح است. این چهار کتاب که توسط چهار تن از حواریون مسیح نگاشته شده، دارای قسمت‌های مشترک بسیاری هستند اما تفاوتهایی نیز دارند. مسیحیان این چهار کتاب را «مانند چهار تصویر از مسیح ولی از زوایای مختلف» توصیف می‌کنند.
کتاب اعمال رسولان

پس از قیام عیسی مسیح از مردگان (زنده شدن دوباره او) و سپس عروج او به آسمان، برای رسولان او (حواریون) و سپس شاگردان مسیح (که بعدها مسیحی نامیده شدند)، اتفاقات زیادی رخ داد. از آن جمله‌است:
    پیوستن «متیاس» به جمع حواریون (که پس از خودکشی یهودای اسخریوطی یازده نفره شده بودند)
    نازل شدن روح القدس در روز عید پنطیکاست (یکی از اعیاد یهودیان) بر ۱۲ حواری مسیح
    شهادت «استیفان» یکی از شاگردان وفادار مسیح (سنت استفان)
    ماجرای ایماندار شدن پولس قدیس وآغاز مأموریت بشارتی او برای غیر یهودیان
    شرح این حوادث در کتاب اعمال رسولان وبه دست «لوقا» (یکی از حواریون مسیح و نویسنده یکی از اناجیل چهارگانه) نگاشته شده‌است.
رساله‌ها (نامه‌ها)ی حواریون مسیح
نوایمانان مسیحی و کلیساهای جدیدالتأسیس در ابتدای گسترش مسیحیت، به خاطر نبودن راهنمایی‌های ایمانی لازم و وجود مخالفین بسیار، دچار مشکلات عمده‌ای می‌شدند. از آن جمله‌است: مسائل مربوط به مراسم نیایش و چگونگی برگزاری آن، پیدایش پیشوایان دروغین، آزار و اذیت و شکنجه و تهدید و حتی قتل ایمانداران توسط متعصبین یهود و یا بت‌پرستان وسایر فرقه‌های مذهبی و گاهی مأمورین رومی و از این دست... هدف از نگارش این نامه‌ها هدایت این نوایمانان، یادآوری و تبیین مفاهیم کتاب‌مقدس و مطلع شدن از رویدادهای مناطق مختلف بود.

این کتاب حاوی بخش‌های زیراست:
    رساله‌های پولس به: رومیان، اول قرنتیان، دوم قرنتیان، غلاطیان، افسسیان و…
    رسالهٔ یعقوب
    رساله‌های پطرس
    رساله‌های یوحنا
    رسالهٔ یهودا
کتاب مکاشفه یوحنا
این کتاب شرح سفری است که یوحنای قدیس در رویا و به هدایت روح القدس در آن به عرش خداوند دارد و در آن به توصیف عرش خداوند و جایگاه مسیح و پیش بینی وقایع آخر الزمان
دین و گرایش‌های مسیحی
مسیحیت به‌طور کلی به سه گرایش بزرگ کاتولیک (Catholic) ارتودوکس (Orthodox) و پروتستان (Protestant) تقسیم شده‌است که گرایش‌های کوچک و زیادی نیز از آن‌ها شاخه می‌گیرند. 
ارتباط کتاب یهود و کتاب مسیحیان
مجموعه عهد عتيق و جديد راكتاب مقدس گويند .ا لبته در بين اهل كتاب به آن (كتاب ) گویند; یعنی که فقط اين مجموعه نوشته ها لياقت ناميدن به ( كتاب ) را دارد . ولي لفظ ( كتاب مقدس ) هم رايج است .
عهد به معناي عقد وقرارداد بين انسان وخدا يا با شخصي ديگر است . عهد عتيق اسمي است كه مسيحيان آن را در مقابل عهد جديدي كه مژده آن در قسمت هاي عهد عتیق آمده است (ارمیا به تورات وساير كتب خاص يهود داده اند . ومنظور از عهد جديد شريعت عيسوي عليه السلام مي باشد .مسيحيان تقريبا تمامي عهد عتيق و عهد جديد فعلي را قبول دارند ولي يهوديان فقط قسمت عهد قديم را قبول دارند .تر جمه هاي بسياري از كتاب مقدس انجام گرفته است و ملتهاي مختلفي از آن استفاده كرده اند و از ماندگارترين كتب ديني - تاريخي بوده است . از جمله سازمانهاي بسياري كه در نشر كتاب مقدس فعالند (انجمن كتب مقدسه ) است و در سال 1804 م در لندن پايه گذاري شد و در بيشتر ممالك شعباتي دارد. اين سازمانها مسيحي هستند و يهوديان كتاب خود را به طور مجزا چاپ نمي كنند زيرا دين يهود تبليغ ندارد . طريقه استفاده از كتاب مقدس چنين است كه : ابتدا نام سفر (كتاب ) خاص مورد نظر در كتاب مقدس را مي نگارند وسپس نام ( شماره ) باب خاصي از آن سفر وسپس شماره فقره ( بند , آيه ) مورد نظر از آن باب را . كتاب مقدس فعلي شامل 66 كتاب مي باشد تفسير هاي متعددي از اين كتاب وجود دارد ونقدهاي خوبي هم موجود مي باشد كه در بخش منابع تحقيق معرفي شده اند . (بغض آنها
عهد عتيقي كه همه اهل كتاب قبول داشته باشند ,شامل 39 جلد كتاب (سفر ) مي باشد .اينها كتب مقدس يهوديان هستند. براي دسته بندي كلي عهد عتيق مي توان كتاب رابه سه گروه اساسي تقسيم كرد : تورات ,كتبوئيم , نبوئيم
تورات : ( اسفارخمسه ): شامل 5كتاب مي باشد : آفرينش ( پيدايش ) خروج ,لاويان , اعداد , تثنيه . در اين بخش به شر ح چگونگي خلقت آدم و پيامبران الهي تا ظهورو فوت حضرت موسي ( عليه السلام ) و فرامين ايشان مي پردازد .

كتوبيم : ( نوشته جات اين قسمت كه 17 كتاب دارد , ادامه تاريخ يهود و شرح عقايد وآداب ورسوم واخلاق قوم بعد از حضرت موسي مي باشد نام كتب آن بدين قرار است : يوشع , داوران , روت , صموئيل 1, صموئيل 2, پادشاهان 1 , پادشاهان 2, تواريخ ايام 1, تواريخ ايام 2, عزرا , نحميا , استر , ايوب , مزامير ( زبور ) امثال سليمان (عليه السلام ) جامعه وغزل غزلهاي سليمان عليه السلام
در عبري پيامبر را بيشتر نبي گويند البته معناي ديگري هم براي نبي هست از جمله كسيكه از طرف خدا خوانده شده , تائيد, اعلام , توبيخ كردن , جذبه اي خاص داشتن ,خبر دادن از اخبار وامور ديني , پيشگويي. به طور اعم نبي جادو گران مقدس ومناديان طريقه اسرائيل و مردم دانشمند و صاحب امتياز را هم شامل مي شد , ولي به طور اخص انبياي مفسر كلام الهي و منتقد رفتار هاي غير ديني( ضد ديني ) قوم را شامل مي شد . در متون قديمي ترازعهد عتيق, بيشتر به معناي بر انگيختن , الهام گرفتن و انذار دادن آمده است . و بيش از 300 بار اين كلمه در عهد عتيق آمده است . به معناي سخن گو و باز گوينده سخن هم به كار رفته است . و به دليل تخليط معناي نبي با جادو گري در بعضي اعصاربرخی پيا مبران مثل ( عاموس ) نمي خواستند او را نبي بنامند و مي گفت من شبان وشبان زاده ام . در اعتقادات تلمودي از مهم ترين كتب قوم يهود نبوت و پيش گويي كردن به معناي قدرت انسان در ابلاغ و تفسير ميل واراده الهي به كاررفته است كه سبب اصلي وعامل اصلي اين قدرت روح القدس مي باشد . در اين بخش منظور از نبوت پيشگويي مي باشد .
براي فهم كتب پيشگويي هاي انبيا كه بيشتر به حالت رمز و كنايه آمده است بايد اطلاعات تاريخي دقيقي از حوادث آن دوران داشته باشيم اين بخش شامل 17 كتاب مي باشد : اشعيا , ارميا , حزقيال , دانيال , (انبيا عظيم ) یوشع , يوئيل , عاموس , عوبد يا يونس , ميكاه , ناحوم , حبقوق , صفنيا, حجي , زكريا و ملاكي (انبیا صغير )
اپوكریفای عهد عتيق : آپوكرفيا به معناي پوشيده است . در بعض چاپهاي كتاب مقدس در ادامه عهد عتيق كتابهاي ديگري هم هست كه پروتستانهاي مسيحي كه سنت گرا تر هستند آنرا به عنوان بخشي از كتاب مقدس نمي پذيرند ولي كاتوليگها وارتدوكسها آنرا مي پذيرند و يهوديان همواره در آن شك داشته اند . از نظر ترتيب وتعداد, كتب آپوكريفا در چاپهاي مختلف با هم فرق دارند . منبع بيشتر اين كتابهاي آپو كريفا ترجمه سبعينه (هفتاد ) مي باشد . ترجمه هفتاد به دستور بطلموس فيلادلفوس پادشاه مصر توسط 72 نفر در سال 258قبل.ازمیلاد ازعبري به يوناني ترجمه شد . يك مجموعه آپوكريفا به زبان عربي در 241 صفحه متشكل از ده كتاب است : طوبيا , يهويت , استر , حكمت , يشوعبن ليراخ, باروك, نامه ارميا, دانيال, مكابيان1,مكابيان2, در بعضي اقوال تعدادكتب آپوكريفا 7تا است.
عهد جديد :

عهد جديد قسمت دوم كتاب مقدس مي باشد ومنظور تربيت عيسوي كه پيمان جدید خداوند با قوم يهود است .عهد جديد تماما بعد از وفات حضرت مسيح (عليه السلام ) يعني بعد از 30 ميلادي نوشته شده است و شامل 4قسمت است : اناجيل , اعمال رسولان, نامه هاي رسولان, مكاشفه اناجيل : انجيل به معناي مژده مي باشد , يعني مژده به رسيدن پيماني جديد با قوم . تعداد اناجيلي كه فعلا هست 4تا مي باشد . متي , مرقس , لوقا , يوحنا. که دوانجیل متی ویوحنا را حواريون حضرت (شاگردان ايشان ) نوشته اند به همين نام و لوقا ومرقس هم نام دو تن از شاگردان حواريون است كه دو انجيل ديگر را نوشته اند . اناجيل ابتدا به زبان يوناني بوده اند . ولي در قرن 2و3 ميلادي به زبانهاي بسيار ديگري هم ترجمه شده اند
البته اناجيل ديگري هم نوشته شده بود مثل انجيل فيليپ, توما , نيقود لموس , ولي همان 4انجيل مذكور رسميت يافت در قرن اخير انجيلي به نام برنابا هم مشهور شده است كه مسيحيان آن را مجعول مسلمين مي دانند زيرا بشارت به ظهور پيامبر اسلام (ص) دارد .اناجيل در رابطه با تعاليم وسرگذشت حضرت عيسي مسيح (عليه السلام ) مي باشد
اعمال رسولان : در قرن اول ميلادي در باره سيرت رسولان ومبلغان مسيحيت نوشته شد ولي صرفا يكي از آنها رسميت يافت وآن را لوقا نوشته است.
نامه هاي رسولان : طبيعتا حواريون (رسولان )نامه هايي به سايرين داشته اند . بعضي نامه ها در اثر مرور زمان اهميت پيدا كرده است و در عهد جديد ماندگار شده است . تعداد آنها 21عدد مي باشد كه 13عدد را پولس نوشته است نويسنده يكي معلوم نيست (احتمالا پولس است) يكي به دست يعقوب در انتقاد از پولس نگاشته شده است. دور ساله را پطرس وسه نامه را يوحنا ويكي را هم يهودا نوشته است. بعضي از مسيحيان ( كاتوليك ها ) رسالت پولس را قبول ندارند زيرا وي حق خلافت حضرت عيسي را از پطرس غصب كرده است و بانظريات او مخالفت ورزيد ولي متاسفانه مردم او را پذيرفتند . پروتستانها اين نامه ها را قبول دارند . ( به عقيده استاد توفيقي در صفحه 143 آشنايي با اديان بزرگ همه عهد جديد موجود مورد قبول همه مسيحيان است )
مكاشفه : پايان بخش عهد جديد مكاشفه يوحناست که راجع به پيشرفت هاي در پيش روي مسيحيت گفتگو می کند. مطالب اين كتاب به صورت رويايي بيان شده است و به همين جهت بسيار شبيه كتب انبياي يهود مي باشد
اپوكريفاي عهد جديد : همانگونه كه اشاره شد عهد جديد هم كتب آپوكريفايي داشته است حتي بيش از عهد قديم ولي در همان قرون 2و3 ميلادي مسيحيان برهمین27 كتاب عهد جديد به توافق نسبي رسيده اند .

بحثي در حجيت كتاب مقدس :
غالب اهل كتاب تورات را نوشته حضرت موسي (عليه السلام ) مي دانند و ساير كتب عهد عتيق را نوشته صاحب نام همان كتاب و انجيل را هم نوشته رسولان در باره تعاليم و زندگي نامه حضرت عیسی ( عليه السلام ) مي دانند و آن را مقدس مي دانند . چرا كه به عقیده آنها روح القدس هر طور مي خواسته نويسندگان اين كتب را رهبري كرده كه وحي الهي اين چنين به مردم برسد .
درباره اينكه آيا مي توان نوشته هاي داخل كتاب مقدس موجود با 46 كتاب را پذيرفت يا نه , يعني در موردحجيت داشتن آن بحثهاي فراواني به خصوص بين مسلمانان و اهل كتاب م وحتي بين خود دانشمندان اهل كتاب و فرقه هاي متعدد آنها می باشد. مسيحيان معتقدند كه خداوند كتاب مقدس را به وسيله روح القدس پديد آورد و براي اين منظور مولفانی را از بشر جهت نوشتن آنها بر انگيخته و آنان را در نوشتن به گونه اي ياري كرده كه فقط چيز هايي را كه او مي خواسته نوشته اند .
ولي با توجه به متون مقدس وبالخصوص خود كتاب مقدس آنان اين مولفان بشري را معصوم نمي دانند كما اينكه دراناجيل آمده كه طبق پيشگويي حضرت مسيح (عليه السلام ) همه رسولان در مورد او لغزش داشته اند و وقت دستگيري او را رها كردند و به توصيه وي مبني بر تهيه شمشير عمل نكردند . واين عدم عصمت زمينه اي مي شود براي ساير اشتباهات رسولان و اين علاوه بر تاثير پذيري نویسندگان کتاب مقدس وپولس (كه بخش عمده اي از عصر جديد مربوط به او است )از فرهنگ هاي بابلي وبت پرستي ویهودیت تحریف شده است , كه با كشف تومارهايي در منطقه بحر الميت در 1947 م . بسياري از اعتقادات مسيحيان برهنه شد و موافقتش با فرهنگ هاي بت پرستي آشكار شد.
البته بايد تاملات وگفتارهاي منتقدين كتاب مقدس از جمله با روخ اسپينوزاي يهودي را هم در نظر داشت كه به طور علمي اثبات مي كند كه اعتقاد به نوشته شدن 5 سفر تورات توسط حضرت موسي (عليه السلام ) صحيح نيست و فردي بعد از ايشان آنها را نوشته گر چه خود ايشان هم نوشته هايي داشته اند . عجيب است چطور بسياري از اهل كتاب , كتابي را كه در آن محل دفن وشرح وفات وسوگواري 30 روزه قوم يهود بررحلت موسي كليم نگاشته شده و آن هم به صورت گزارش نه پيشگويي پيامبرانه نوشته خود آن حضرت مي دانند (!)
پروفسور روژه گارودي انديشمند مسيحي كه بعد ها مسلمان شد در كتاب تاريخ يك ارتداد (ص58) مي نويسد : (تورات (اسفار پنج گانه ) و كتابهاي (تاريخي ) _ بدان گونه كه بيش از يك قرن پيش شارحان اثبات كرده اند ) يك سر هم بندي مكتوب از سنتهاي شفاهي است كه به دست وقايع نگاران قرن نهم صورت گرفته است , ونيز به دست كاتبان منحرف زمان حضرت سليمان (عليه السلام ) كه دل مشغولي اصلي شان اين بوده است كه فتوحات داود (عليه السلام ) و امپراطوري او را , با بزرگ نمايي آنها , مشروعيت بخشند , و حال آنكه , از سوي ديگر , نه آثار باستان شناختي و نه مداركي به جزداستانهاي كتاب مقدس , هيچ امكاني براي بررسي تاريخي اين فتوحات فراهم نمي آورد . نخستين رويدادي كه مورد تاييد بيرون (از كتاب مقدس ) است .به سليمان (عليه السلام ) مربوط مي شود , رد پاي او را در بايگاني هاي آشوري مي توان يافت . تا آن زمان , هيچ گونه منبع بيرون از داستانهاي كتاب مقدس براي محك زدن تاريخيت آنها وجود ندارد .
وي در جاي ديگر در (ص 37 ) همان كتاب مي آورد :از نظر راويان توراتي , تاريخ مبادي اسرائيل از يك رشته دورانها با حدو مرز كاملا مشخص تشكيل شده است . اينان تمامي خاطرات , داستانها , افسانه ها , حكايات يا اشعاري را كه بر دوش سنت شفاهي , به ايشان رسيده است , را در يك چار چوب شجره نامه اي و زماني _ تاريخي دقيق جاي مي دهند : اين نماي تاريخي به اعتراف تقريبا تمامي شارحان مدرن, فوق العاده ساختگي است . كارهاي آلبرشت الت و مارتين نث به ويژه نشان داده اند كه تقسيم بندي به دورههاي متوالي (شيوخ اسرائيل_ فرمانبرداري در مصر _ فتح كنعان) مصنوعي است . تا اينجا روژه گارودي از آلبرد پوري استاد عهد عتيق دانشكده الهيات پروتستان ژنو كه درتزدکترای خود پژوهشهاي بزرگترين تاريخ دانان و مفسران معاصر رادر هم ادغام كرده بوده نقل مي كرد , وي در ادامه به قلم خود مي نويسد :) خانم فرانسواز اسميت رئيس دانشكده الهيات پروتستان پاریس تحقيقات مربوط به شرح وتفسير معاصر را , هم سو با تز آلبرد پوري ,خلاصه ميكند و مينويسد : پژوهشهاي تاريخي اخير , نمودارهاي كلاسيك مهاجرت جمعي از مصر , فتح كنعان , وحدت ملي اسرائيل پيش از تبعيد و مرزهاي دقيق را افسانه وتخيل مي شمارد . اطلاعات تاريخ نگاري توراتي نه درباره آنچه حكايت ميكند , بلكه درباره كساني است كه آنرا مي سازند ومي پردازند . در همان جا چندين منبع ديگري هم معرفي شده است .
ايشان در محل ديگري (ص49) چنين مي نويسد : از خود كتاب مقدس بر مي آيد كه دو نگارنده اصلي آن يهوليست والوهيست هيچ كدام يگانه پرست نبوده اند , آنان فقط برتري خداي عبري را بر ديگر خدايان و(حسد ) او را در قبال آنان اعلام مي كنند و خداي , كامش همچون ديگر خدايان به رسميت شناخته مي شود .
به علاوه بايد تضادهاي دروني نويسندگان رسمي كتاب مقدس با هم را در نظر داشت كه اين را يك اهل كتاب ظاهر گرا هم نمي تواند رد كند . مثلا اختلافات پولس با ساير رسولان و شدت آن تا بدانجا ست كه گاهي آنها را (برادران كذبه ) مي خواند ( رساله دوم به 11:-22- 33 ) و حتي تناقضات بين پولس با گفتار هاي حضرت مسيح هم در كتاب مقدس مي باشد . (زساله پولس به روميان 13-1-7 كه مخالف لوقا 13: 31-33 مي باشد ) به نظر شما به عنوان يك شخص عاقل ومتفكر و بي طرف به كدامين قسمت كتاب مقدس يا به كدامين حرف كدام نويسنده اعتماد كنيم ؟!
جز آنچه گذشت اختلافات زيادي كه بين خود اناجيل اربعه و افتراقات مابين اناجيل وساير كتب عهد جديد و فرقهاي اينها با كتب عهد عتيق همراه با اختلافات نسخي كه از عهد عتيق وجديد موجود است , كاملا قابل تعمق هستند .( براي نمونه به كتاب معرفي كتب آسماني آقاي حسام نقبايي ص144رجوع كنيد ) و اينها منهاي اختلافات دروني هر باب از عهد قديم وافتراقات سبك نگارش آنهاست آنگونه كه ويل دورانت (تاریخ تمدن ج1ص486) مي نويسد : جان استروك در سال 1753 م. به اختلاف متون تورات اشاره كرد (از جمله آنكه : دو داستان متشابه ومجزي در سفر jeanAstruc پيدايش آمده است . در يكي از خالق به عنوان يهوه و در ديگري به عنوان الوهيم ياد شده است عقيده دانشمندان بر آن است كه داستانهاي ويژه يهوه در يهودا وداستانهاي مخصوص به الوهيم در افراييم (مملكت شمالي ) نگارش يافته وبعد از سقوط سامره آن دو دسته داستانها را به يكديگر آميخته و از آن يك داستان ساخته اند . تمام اين موارد را بايد هم آوا با تشكيکات مورخين در سالم ماندن تورات وانجیل ديد و اقوال قر آن كريم وسخنان ائمه هدي علیهم السلام ) ( كه حرف هايشان از سنديت قطعي وظني نزديك به قطع بر خوردار است ) مبني بر تحریف در كتاب مقدس ونگفتن و كتمان بعض آن توسط علماي يهود وتحريف گفتاري آن توسط مردم لجوج يهود را هم بايد مد نظر قرارداد .
با اين همه اصلا قر آن معتقد است كه انجيل كتابي آسماني بوده كه بر خود حضرت مسيح (عليه السلام ) نازل شده است نه اين كه زندگي نامه اي باشد كه بعد از ايشان نگارش يافته باشد و ايشان خود وحي مجسم باشد و خداي پسر (!) و در سنديت و تواتر قر آن هم كه هيچ شك وشبهه اي نيست . ( اگر هم باشد دلايل كافي آنرا رد مي كند )

جالب است توجه كنيم كه قديمي ترين نسخه هاي تورات وانجيل كه موجود هستند مربوط به حدود چندين قرن بعد از نوشته شدن توسط كاتبين ادعايي اهل كتاب مي باشد . و معلوم نيست در اين چند قرن آيا همان متن اصلي باز نويسي شده يا به عقيده بعضي محققين تورات اصلي كاملا از بين رفته وبعدا كاهنين سنت هاي شفاهي خود را به عنوان كتاب مقدس به خورد مردم داده اند. در اين رابطه استاد توفيقي در ص136 آشنايي با اديان بزرگ مي نويسد : ( قديمي ترين نسخه هاي عهد عتيقمربوط به 2000سال پيش (يعني ا1300 سال بعد از مرگ نويسنده ادعايي تورات ( حضرت موسي كه قرن 13 پيش از ميلاد فوت كرد) و قديمي ترين نسخه هاي عهد جديد مال 1600 سال قبل ( يعني حدود 350 سال بعد از مرگ نويسندگان اناجيل ) مي باشد . و البته بايد تعداد اين نسخه ها واينكه آيا تواتر بر كذب در همين نسخه ها چطور است ( يعني آيا نسخه هاي 2000ساله متواترند يا نه) هم بررسي كرد . چرا كه مثلا قر آن كتاب اصلي مسلمانان در تمام دوران 1400ساله به طور تواتر نقل شده است و اين راهي منطقي واصولی در اطمينان به اين همان يك كتاب است كه فعلا در دست ماست .

كني كات كه از محققين مي باشد مي گويد تمام نسخه هاي عهد عتيق كنوني بين 1000و1400 ميلادي یعنی 2300 الی 2700 سال پس ازمرگ حضرت موسی نوشته شده است يكي ديگر ازانديشمندان به نام والتن مي نويسد : نسخه هاي شش قرن پيش بسيار كم ياب است و نسخه هاي 7قرن يا 8قرن پيش در نهايت كميابي است.
عالم ديگري به نام فيليستین شاله مي گويد : هيچ يك از كتاب هاي اصلي خطي كتاب مقدس اكنون به زبان عبري موجود نيست .... وو قديمي ترين نسخه خطي عبري كه در دست است , از قرن دهم بعد از ميلاد (1000م ) تجاوز نمي كند . ريس در كتابش كه با همكار ي عده اي از محققان نگاشته مي آورد : ( تمام نسخه هايي كه در قرن 7 يا 8 ميلادي نوشته شده بود , به دستور شوراي يهود نابود شد , چرا كه آنها با نسخههاي مورد توجه آنان مخالفت فراواني داشت ) و اين اولين شوراي علماي اهل كتاب نبود كه چنين عملي كرد كه هر چه خود مي خواست گذاشت بماند بلكه بار ها مردم يهود واهل كتاب حرف شوراي علماي خود را پذيرفتند علمایی كه تورات هم نزد آنها با تيراژ محدود نگهداري مي شد و معلوم نيست كه واقعا همان را كامل براي مردم ارائه كرده باشنددر صورتي كه حتي بعضي روايات مسلمانان در يك نسل تنها 110 راوي شيعي عادل موثق و بسياري روات مجهول الوثوق ومجهول النسب دارد , قر آن كه بسيار محكم تر از اينها ست .( كتاب مقدس فعلي مصوبه شوراي تر نت (1546 م ) است كه اهل كتاب بايد او را وحي آسماني بدانند .
براي مطالعه كافي در اين قسمت مي توان به كتابهاي اظهار الحق , الهدي الي دين المصطفي , مفهوم تومارهاي بحر الميت , سير تاريخي تورات , تاريخ يك ارتداد , رساله اي در الهيات و سياست و .... و خود كتاب مقدس رجوع نمود .
با توجه به اين موارد حجيت كتاب مقدس سندا و دلالتا مورد خدشه است و ا دعاي اهل كتاب مبني بر سالم ماندن از تحريف و وحي بودن يا آسماني بودن كتاب مقدس قابل تامل است .
خير الله اورس در كتاب موسي ويهوديت , تاريخچه تغييرات تورات را چنين بيان مي كند : (ص37) و اين غير از ديگر تحريفات مذ كور است :
1- افسانه الهيات(دبورا ) و آواز هاي كهن , بعد از سالهاي 1000 ق.م
2- يهوه قبل از سالهاي 850 ق .م
3- الاهيم , بعد از سالهاي 750 ق.م (ا لاهيم يعني الهامات )
4- يسوع , احكام , صموئيل , بعد از سالهاي 500 ق.م
5- تغييرات لاويان از بخش بعد از 25 توسط كاهنان وتغييرات شماره ها از بخش 10 به بعد , بعد از سالهاي 444ق. م
6- دوباره سازي كتب حضرت موسي توسط كهنه , بعد از سالهاي 450 ق.م
7- تواريخ ايام ,عز يا ونحمیا , بعد از سالهاي 300 ق. م
در اينجا ذكر اين نكته بد نيست كه مهم ترين هدف از تحريف , جعل تورات وانجیل به عنوان آلت وابزاري در دست رهبران خود پرست اهل کتاب خصوصا يهود بوده كه از فطرت خدا جويي ودين خواهي مردم سوئ استفاده كنند و به فعاليتهاي شهوت پرستانه ودیکتاتورمآبانه خود رنگ تقدس بزنند . كمااينكه امروز مشاهده سوئ استفاده فجيع صهيونيستها از متن كتاب مقدس هستيم و مي بينيم سازمانهاي يهودي ضد صهيونيستي ومسیحیان خصوصاً منتقدان صهيونيسم و يهوديت را كه تفاسير آنها را باطل مي شمرند . 
نمونه ای از تفاوت روایت قرآن و عهدین
داستان پیامبران در قرآن و کتاب مقدس تشابهات فراوانی دارد، هر چند به نظر برخی مسلمانان، پیامبران در کتاب مقدس، مرتکب خطا می‌شوند ولی در قرآن چنین نیست، ولی بسیاری نیز بر این باورند که خطای پیامبران، در قرآن نیز یاد شده است. به هر صورت برخی مسلمانان معتقدند که پیامبران باید معصوم باشند و نیز پیراسته از هر عیبی تا بتوان به تمام ابعاد وجودی‌شان اعتماد نمود و از ایشان پیروی کرد. و برای این ادعا قراینی از قرآن هم ارائه می‌شود، مثل آنجا که درباره پیامبران به محمد گفته می‌شود:
اینان(پیامبران) کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده است پس به هدایت آنان اقتدا کن.
در قرآن، خدا آدم را از بهشت می‌راند؛ چون شیطان او را فریب می‌دهد و باعث اخراج وی از بهشت می‌شود .همچنین در قرآن، آدم از نزدیک شدن به درخت برحذر داشته می‌شود تا در کسب روزی به مشقت نیافتد.
در کتاب مقدس، نیز آدم به مشقت در کسب روزی محکوم می‌شود، چون از درخت معرفت نیک و بد خورده است؛
در قرآن، ابراهیم در مناظره‌ای با حاکم مصر، او را به خداوند دعوت می‌کند:
آیا از [حالِ‏] آن کس که چون خدا به او پادشاهی داده بود [و بدان می‌نازید، و] با ابراهیم درباره پروردگارش محاجّه [می‏] کرد، خبر نیافتی؟ آن گاه که ابراهیم گفت: «پروردگار من همان کسی است که زنده می‌کند و می‌میراند.» گفت: «من [هم‏] زنده می‌کنم و [هم‏] می‌میرانم. ابراهیم گفت: «خدا [ی من‏] خورشید را از خاور برمی‌آورد، تو آن را از باختر برآور. » پس آن کس که کفر ورزیده بود، مبهوت ماند. و خداوند قوم ستمکار را هدایت نمی‌کند.
در کتاب مقدس، ابراهیم از ترس جانش، زن خود را به همان حاکم مصر پیشکش می‌کند، به طوری که بعداً، حتی حاکم مزبور هم، ابراهیم را برای این کار، ملامت می‌کند.
در قرآن، خداوند با ابراهیم عهد می‌بندد و او را پیشوا قرار می‌دهد، اما وقتی ابراهیم آن را برای تمام فرزندانش تقاضا می‌کند، خداوند می‌گوید: عهد من به فرزندی که ستمگر باشد، نمی‌رسد؛ لذا عهد خدا شامل تمام فرزندان ابراهیم نمی‌شود:
…[خدا به ابراهیم] فرمود: من تو را پیشوای مردم قرار دادم. [ابراهیم‏] پرسید: از دودمانم [چطور]؟ فرمود: پیمان من به بیدادگران نمی‌رسد.
در کتاب مقدس، خدا در عهد خود با ابراهیم، او را پدر امت‌ها معرفی کرده که پادشاهان از وی به وجود می‌آیند و می‌گوید: این عهد با فرزندان او نیز به صورت دائمی است و تمام فرزندان ابراهیم را شامل می‌شود، چه ستمگر باشند، چه نباشند.
قرآن در قصه لوط می‌گوید:
به لوط حکم و دانش دادیم … و همانا لوط از پیامبران بود.
و نیز می‌فرماید :
لوط در زمره کسانی است که خدا هدایتشان نموده، پس به روش آنها اقتدا کن… [
بر اساس کتاب مقدس، لوط شراب نوشیده، سپس در حال مستی با دخترانش زنا کرد. دختران نیز از این زنا حامله شده و هر کدام پسری به دنیا آوردند که نسب بعضی از أنبیا به آنان می‌رسد؛ مانند داوود، سلیمان و عیسی علیهم‌السلام[۱۹]؛ حال آن که به حکم خود کتاب مقدس، افراد حاصل از زنا داخل جماعت خداوند نشوند حتی تا پشت دهم[۲۰].
قرآن در قصه داوود می‌فرماید:
ما سلیمان را به داوود بخشیدیم؛ چه بنده خوبی! زیرا همواره به سوی خدا باز می‌گشت (و به یاد خدا بود.)
اما کتاب مقدس در قصهٔ داوود می‌گوید: داوود علیه‌السلام با زن اوریا زنا کرد. آن زن حامله شد. حضرت داوود نیز شوهر آن زن را به کام مرگ فرستاد و .. سلیمان علیه‌السلام از این زن متولد شد.
در قرآن، هارون یار و یاور موسی است و پیوسته به موسی برای هدایت مردم به سوی خدا، کمک می‌کند:
و به یقین [ما] به موسی کتاب [آسمانی‏] عطا کردیم، و برادرش هارون را همراه او دستیار [ش‏] گردانیدیم.
اما در داستان موسی در کتاب مقدس، هارون گوساله می‌سازد و خود با بنی اسرائیل گوساله‌پرست می‌شود
در داستان سلیمان، قرآن می‌فرماید:
سلیمان کافر نشد، بلکه شیاطین کفر ورزیدند.
همچنین قرآن سلیمان را بنده‌ای مومن معرفی می‌کند:
و به راستی به داوود و سلیمان دانشی عطا کردیم، و آن دو گفتند: ستایش خدایی را که ما را بر بسیاری از بندگانِ باایمانش برتری داده است.
کتاب مقدس در داستان خود درباره سلیمان می‌گوید: زنان سلیمان، در آخر عمر او، دلش را از خدا برگرداندند و او بت‌پرست گردید. لذا خشم خداوند بر سلیمان بر افروخته شد و آنچه را خداوند به او امر فرموده بود، به جا نیاورد.
بر اساس قرآن در قصهٔ سلیمان، سلیمان فقط خدا را در نظر دارد و به امور دنیایی فریفته نمی‌شود:
و چون [فرستاده‏] نزد سلیمان آمد، [سلیمان‏] گفت: آیا مرا به مالی کمک می‌دهید؟ آنچه خدا به من عطا کرده، بهتر است از آنچه به شما داده‌است. [نه،] بلکه شما به ارمغان خود شادمانی می‌نمایید.
در کتاب مقدس، سلیمان به شدت شیفته و فریفته زن، طلا و سایر امور دنیایی می‌شود.
بر اساس قصهٔ قرآن، زنان از سلیمان تأثیر می‌گیرند و با ارتباط با سلیمان به خداوند ایمان می‌آورند(ملکه)‏گفت: پروردگارا، من به خود ستم کردم و [اینک‏] با سلیمان در برابر خدا، پروردگار جهانیان، تسلیم شدم.
اما طبق روایت کتاب مقدس، سلیمان از زنان تأثیر می‌پذیرد و حتی در این راه ایمانش را از دست می‌دهد.
در قرآن کریم، نوح به عنوان پیامبری به دور از هر آلایش معرفی می‌شود:
و به او(ابراهیم) اسحاق و یعقوب را بخشیدیم، و همه را به راه راست درآوردیم، و نوح را از پیش راه نمودیم، .. و این گونه، نیکوکاران را پاداش می‌دهیم.
در کتاب مقدس، نوح شراب نوشیده و از شدت مستی عریان شد و پسرانش ردایی را روی او افکندند، تا برهنگی پدر نمایان نباشد.
در قرآن، أیوب به عنوان فردی شکیبا معرفی می‌شود:
… ما او را شکیبا یافتیم. چه نیکوبنده‌ای! به راستی او توبه‌کار بود.
ولی در کتاب مقدس، أیوب پیوسته نفرین، گله و شکایت می‌کند و فردی بی‌صبر و ناشکیبا است.

منابع:
قرآن کریم
عهد عتیق
کتاب مقدس( انجیل)
ترجمه، شرح و نقد عهد جدید، رسول جعفریان. انتشارات امیر کبیر
تاریخ جامع ادیان. جان بی ناس. انتشارات علمی فرهنگی
ادیان زنده جهان. رابرت ارنست هیوم. دفتر نشر فرهنگ اسلامی
پایگاه تحلیل حوزه
پایگاه جامع مسیحیان ایران