چکیده:

1.                 تفاوت اندیشه ورزی روشنفکرانه و تاریخ نگاری مورخین فاصله زیادی است که تدوین گر تاریخ با وقایع مورد بررسی دارد.این فاصله باعث می شود که تاریخ نگار بدون کمترین دغدغه  ای به تحلیل شرایط بدون حاشیه پردازی تاریخ سازان بپردازد ،ولی ظرافت تحلیل روشنفکر نقد حال است این گونه است که تحلیل ولی در چارچوب خطا پذیری پذیرفته و راهنمایی روزهای آینده اجتماع است.

2.                 بررسی طرح جامعه مدنی،صرفاً بررسی مبانی تئوریک جامعه مدنی نیست.بلکه علاوه بر مقایسه موضوعات محتوایی تئوریک آن با وقعیات موجود اجتماع ایرانی که به فراخور آن باید به مبانی نظری جامعه مدنی و نسبت آن با مبانی فرهنگی و به ویژه دینی به خوبی واقف شد،در واقع ارزیابی یک مقطع مهم از دوران گذار است. دوره ای که در یک اتفاق( و نه بیشتر از یک اتفاق)یک فیلسوف با آرزوهای روشنفکری و فلسفی و هر آینه دغدغه های آئینی از جنس اسلافی چون مطهری و شریعتی (که به ترتیب دغدغه خلوص و توانمندی آیین در کنار بازخوانی عصری شریعت داشتند)به ریاست دولتی رسید که بخش قابل توجهی از حاکمیت کشور را داشت.

3.                 جامعه پس از دوم خرداد و به ویژه جامعه رهیافته به 16 آذر 1383 – همان زمانی که رئیس جمهور وقت در جمع دانشجویان برای آخرین بار ظاهر  و مورد انتقاد شدید قرار گرفت – دست پخت سیاسی و اجتماعی حاکمیت چندگانه بود که بر اساس نظر منتسکیو به صورت منفک(بلکه به صورت جزیره هایی جدا از هم!)با رقابت، ناهمسازی، و باهم عمل می کردند و نمونه این تفکرات که با هم در یک مقطع تاریخی ظهور کرده بودند را باید به فاصله چند صد سال در تاریخ اروپا و جهان میدید  اما روند  شعارهای انتخاباتی سال 84 نشان می داد این چاشنی ادبیات خاتمی است که مذاق مردم را تشکیل می دهد زیرا یا همان شعارهای خاتمی تکرار می شد یا به روش او – نقد و... – از خود او انتقاد می شد.

4.                 جامعه مدنی (civil society) پیشینه ای به درازای کل تاریخ فلسفه دارد یعنی اگر آغاز فلسفه را آکادمی بدانیم اولین قرائت جامعه مدنی ، اجتماع  سیاسی که هم معنای ترتیبات دولت شهری (koinonia politike) در این دوران به وجود آمده که بعدها که بعدها با تمدن، همزیستی اجتماعی،تمدن معاصر(مدرن)،جامعه مبتنی بر اقتصاد آزاد ،نهاد واسطه میان خانواده و دولت  و... باز قرائت شده است.

5.                 تلقی نوین از جامعه مدنی که منظور« طرح جامعه مدنی» سید محمد خاتمی  نیز بود عبارت بود از   « گسترش مجموعه های متشکل از افرادی است که با اراده و انتخاب خود و مستقل از دولت،گروه ها و انجمن هایی را تشکیل می دهند . این گروهها می توانند به شکل حزب ، اتحادیه ،باشگاه ، انجمن ها، موسسات فرهنگی و سازمانهای غیر دولتی ظاهر شوند.»                              هدف از تاسیس این گروهها پیشبرد منافع و علایق و سلایق اعضاست ، این نهادها و جنبش ها بین حوزه دولت و فرد و خانواده قرار می گیرد و فراخور تفاوت حکومتهای سوسیالیسم یا کاپیتالیسم نوع استقرار آن تفاوت دا رد.

6.                 جامعه مدنی در معنای عام آن مستلزم فرد گرایی،نفع انگاری، عقلانیت،تکثر گرایی(اعم از پلورالیزم و سکولاریزم)ضد ائیدولوژیک بودن و تکثر گرایی و شکاکیت اخلاقی و ... می باشد که  خود در  جای خود بانی بسیاری چالشهای نظری و عملی به ویژه در حوزه دین اجتماعی اسلام و در اصطلاح جامعه دینی است. این چالشها گاه جمع جامعه مدنی و جامعه دینی را یک پارادوکس و معجون ناهمگون ساخته و بهمین دلیل این ترکیب را سخت محتاج باز فهمی و بازسازی می نماید زیرا فربه تر از ائیدولوژی بودن دین نافی ائیدولوژی داشتن آن نیست و سمحه و سهله داشتن دین منافاتی با مسئولیت اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر و مبارزه با اشاعه فحشا ندارد.این گونه است که حتی خود حجت الاسلام دکتر سید محمد خاتمی نیز مخاطب خود را بین دولت شهر لاک و هابزی و مدینة النبی ص سرگردان نگه می دارد.

7.                 با روی کار آمدن دولت  منتسب به اصول گرایی دکتر محمود احمدی نژاد در رقابت با اصلاح طلبان و میانه روها و سایر اصول گرایان در نگاه اول به نظر می آید که گفتمان جامعه مدنی و مبانی روشنفکرانه توسعه ملی  بعنوان برنامه اصلی  دولت 8 ساله آقای خاتمی نتوانسته در تاریخ ایران ماندگار شده و محکوم به شکست گردیده ،اما واقعیت حاکی از چیز دیگری است.صرفنظر از جایگاه ظاهری جناحها و اینکه وی(دولت خاتمی) به خاطر عدم داشتن نماینده در انتخابات 84 دوباره مورد سنجش قرار نگرفت(چون طرفداران و مخالفانش در این انتخابات او را به سبب کندروی و تند روی مورد نقد سرسختانه قرار داده بودن)جریان شناسی و به تبع آن نشانه شناسی اجتماعی ارتباطات فرآیندهای پس از دوم خرداد نشان می دهد این اتفاق غیر منتظره(دولت نهم)شتاب گرفتن و عمیق شدن و گسترش اصلاحات و جامعه مدنی در ذهن جامعه است.به عبارتی اصلاح طلبان محافظه کار و بروکراتیزه شده (تکنوکرات – لیبرال) خیلی سریع تر از موعد توسط گروهی که هر چند داعیه نقد اصلاح طلبان و بازگشت به اصول گرایی را داشته و طبعا بار لغات اصلاح طلبان را به دوش نمی کشدو در واقع با شعار نقد قدرت حاکمه 16 ساله و تجدید نظر و به بیان دیگر از پروتستاننیسم سیاسی را دم می زند یعنی به روشی دموکراتیک و حاصل یک سری نهاد مدنی غیر رسمی(مساجد ،هیات هاو...) آزادانه بر دولت جامعه مدنی می تازد و آن را پشت سر می گذارد  و دولت انتقاد گرا با نهادینه شدن انتقاد کنار می رود.این اتفاق تحت هر عنوانی هژمونی(استیلای فکری)و نهادینه شدن ادبیات غیر قابل برگشت جامعه مدنی است .ادبیاتی که در جامعه به نحوی در حال تعمیق و سرعت انتشار تصاعدی سرسام آور است که معلوم نیست به دولت جدید مانند دولت قبل حتی 8 سال هم مهلت بدهد یا نه؟

در تحقیق اخیر با مبانی علمی و نمونه های عملی حوزه تغییرات ارتباط اجتماعی و مولفه های آن در کارگاه بعد از دوم خرداد بیشتر آشنا می شوید.

 

 

·                                مواخذ مستقیم:

1.                             حق و تکلیف در اسلام/آیت اله عبد اله جوادی آملی/نشر اسرا

2.                             نسبت دین و دنیا / آیت اله عبد اله جوادی آملی/نشر اسرا

3.                             از دنیای شهر تا شهر دنیا/حجت الاسلام سید محمد خاتمی/نشر نی

4.                             نظام سیاسی اسلام/علی اصغر نصرتی/مرکز نشر هاجر

5.                             تنبیه الامه و تنزیه المله یا حکومت در اسلام/ آیت اله علامه محمد حسین نائینی/شرکت سهامی انتشار

6.                             تاریخ فلسفه /ویل دورانت – عباس زریاب/ انتشارات علمی فرهنگی

7.                             نظریه های دولت در فقه شیعه/محسن کدیور/نشر نی

8.                             درآمدی بر فلسفه/میر عبدالحسین نقیب زاده/کتابخانه طهوری

9.                             آزادی فرد و قدرت دولت/ تامس هابز،جان لاک،جان استورات میل –محمود صناعی/ انتشارات هرمس

10.                        جامعه مدنی،دوم خرداد و خاتمی/مسعود رضوی/نشر پژوهش فرزان روز – مرکز گفتگوی تمدنها

11.                        تاریخ فلسفه،ج1/فردریک کاپلستون – سید جلال الدین مجتبوی / انتشارات سروش

12.                        رازدانی،روشنفکری و دینداری/عبدالکریم سروش/موسسه فرهنگی صراط

13.                        جهانی شدن و آینده دموکراسی / یورگن هابرمارس – کمال پولادی/نشر مرکز

14.                        بنام آزادی/آیزا برلین – محمد امین کاردان/ انتشارات مروارید

15.                        جامعه مدنی – جامعه دینی/احمد واعظی/پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

16.                        حکومت ولایی/محسن کدیور/ نشر نی

17.                        انتخابات مجلس هفتم/ بهمن اسماعیلی/مرکز اسناد انقلاب اسلامی

18.                        استیضاح/سید عطا اله مهاجرانی/انتشارات اطلاعات

19.                        جمهور/ افلاطون-  فواد روحانی /انتشارات علمی و فرهنگی

20.                        روزشمار روابط ایران و آمریکا/غلامرضا کرباسچی / انتشارات بقعه

21.                        جامعه سیاسی، جامعه مدنی و توسعه ملی /هوشنگ امیر احمدی/نشر ونگار

22.                        قانون مطبوعات و سیر تحول آن در حقوق ایران/ محسن اسماعیلی/ انتشارات سروش

23.                        لویاتان/تامس هابز – حسین بشیریه/ نشر نی

24.                        آزادی در اندیشه امام خمینی (سلام الله علیه) /نشر تبیان

25.                        سایت رسمی سید محمد خاتمی

26.                        سایت بازتاب

27.                        مجموعه تحلیلهای سالنامه و روزنامه شرق

28.                        مجموعه تحلیلها ی سالنامه و روزنامه همشهری