چکیده:

1.            ارتباط شناسي عنوان نوشته اي  عنوان كتابي است كه دكتر مهدي محسنيان راد متولد 1324 است كه به سال 1369 توسط انتشارات سروش به چاپ رسيد.اين نوشته دكتر محسنيان راد كه تاكنون شش مرتبه تجديد چاپ شده براي هر تجديد چاپ يك مقدمه دارد كه نشان از توجه اين نويسنده به وقايع اخير جهان در خلال سال هاي چاپ كتاب از لحاظ مسائل ارتباطي و بازخورد و واكنش به ويژه اهالي معرفت و آگاهي نسبت به مباحث مطرح شده در كتاب را دارد.

2.          محسنيان راد دكتراي جامعه شناسي دارد و سالها استاد دانشگاه هاي كشور به ويژه مجتمع دانشگاهي هنر بوده است و اين كتاب مبسوطي از تدريس نامبرده در پلسخ به دانشجويان بوده است. وي در باره نامگذاري نام كتاب مي گويد كه حق اين است كه نام كتاب را ارتباط انساني بگذارد؛چون به زعم او كليه ارتباطات ميان فردي و گروهي و جمعي معادلي براي اصطلاح لاتين Human Communications است .وليكن به دليل مقارنت و مشابهت اين معنا در زبان فارسي با اصطلاحات خاصي چون اخلاق و رفتار انساني كلمه ارتباط شناسي را براي كتاب در نظر گرفته است[1][4].پرفسور حميد مولانا مهمترين ويژگي تلاش ايشان در تدوين اين كتاب را استفاده از تقيقات ميداني در ايران و ساير نقاط جهان در كنار ارائه منظم نظريات و آرا دانشمندان خبره علوم ارتباطات از دير باز تاكنون مي داند.

3.        بخش نخست كتاب عنوان نگاهي عمومي به ارتباط نام دارد كه به چيستي ارتباط و ارتباط فراگرد اختصاص دارد.

·        در فرهنگ لغات وبستر ارتباط با لغاتي نظيز رساندن – بخشيدن – انتقال  دادن – آگاه ساختن – مراوده و مكالمه استفاده شده است.

·        ديويد برلو ارتباط برقرا كردن را جست و جوي پاسخ از سوي گرنده عنوان مي كند

·        چالز كولي  نيز اشاره كرده ارتباط مكانيسمي است كه روابط انساني بر اساس و به وسيله آن به وجود مي آيد و تمام مظاهر فكري و وسايل انتقال و حفظ آن

·        جدول ص 52 نگرشي تطبيقي از تعاريف ارتباط را در نظر انديشمندان گذشته تا كنون بيان مي كند كه عبارتست از: فراگرد – روش – عمل – كاركرد – سازوكار – جريان – هر چيزي كه انسان انجام مي دهد.

·        جدول ص 53 نگرشي تطبيقي از نظر دانشمندان در خصوص اينكه ارتباط چه چيزي را منتقل مي كند است كه عبارتست از: تمام رفتارهاي انساني – محرك – علايم و نمادها – پيام – معني – ايده ها و افكار – اطلاعات – مهارت ها – مظاهر فكري

·        شروط ارتباط از ديگاه هاي مختلف عبارت است از: اقناع – اشتراك نظر – پذيرش تاثير – تاثير در ديگري – جستجوي پاسخ – برابري معني – درك عمل – مشابه داشتن علائم – پيش بيني  كد مشابه – درك معني – ارسال علائم – همانندي تجربه – انتقال اطلاعات – دريافت پيام و انتقال معني

·        ارتباط جمعي عبارتست از رساندن اطلاعات و ايده ها و برداشت ها از طريق وسايل ارتباطي و دريافت اين اطلاعات توسط عده زيادي از انسانها در يك زمان

·        فراگرد[2][5]:در فارسي لغت هاي زيادي مانند روند – فرآيند- رويداد – فراروند- شيوه  برابر اين لغت قرار گرفته است معني اين لغت هرچه باشد بر اساس تعريف برلو عبارتست از رويدادي كه يك تغيير ممتد  در زمان را نشان دهد يا هر عمل يا نحوه عملي كه ممتد باشد.

4.        بخش دوم اين كتاب درباره معني در ارتباطات است

·         معني در ارتباطات فاقد معناي عرفي است و به همين دليل است دانشمنداني مانند برلو معتقد است كه عني د انسان هاست و كلمات فاقد معني هستند .معني ها چيزي شخصي هستند. اين مطلب در داستان فيل و روستائيان درشب در مثنوي مولوي نيز تاييد شده است.پيش از مولوي نيز انوري گفته است:

·  همچو معني كه در سخن باشد               در جهاني و از جهاني بيش

·        در اين زمينه مي توان به برداشت انسانه ها از نشانه هاي تصويري ياد كرد كه در ارتباط تصويري با آن آشنا هستيم.

·        فرآيند آموزش معني يك اتفاق پيچيده روانشناسي است كه به ويژگي هاي  فيزيكي انسان و ساير حيوانات و همچنين نوع رفتار هاي شرطي و محيطي آنان بستگي دارد.

5.        بخش سوم كتاب در تحليل پيامهاي كلامي است.

·         برلو پيام را اينچنين معرفي مي كند: يك توليد عملي و فيزيكي از منبع تاثير گذار

·        شرام:پيام را هر علامتي مي داند كه قادر به تفهيم معني باشد

·        ارسطو در مدل ارتباطي خود يكي از سه عنصر فرآيند ارتباط را گفتار مي نامد.

·        لاسول يكي از 5 سوال خود را "چه مي گويد" مي نامد

·        در جمع بندي مبحث پيامهاي كلامي بايد گفت پيام داراي سه سازه است 1 – رمز 2- محتوا 3- نحوه ارائه

6.          بخش چهارم به بحث درباره ارتباطات غير كلامي كه درآن تجربه ‌ي ارتباطات غير كلامي در ايران نيز مي پردازد

·         ارتباط غير كلامي به دامنه وسيعي از پديده هايي گفته مي شود كه پهنه وسيعي را مي پوشاند از ميان چهره اي يا مد.

·        تغيير مردمك چشم يكي از انواع پيام هاي غير كلامي است كه به صورت خودكار يا علائم خودكار مي گويند[3][6]

·        اختلاف بين ارتباطات كلامي و غير كلامي به سادگي قابل صحبت نيست .مثلا در صحبت كردن نيز اميخته با عناصر غير كلامي مانند سكوت و بالا پائين بردن تن صدا و...است براي شناخت اين تفاوت ارجح است به جاي آنكه به كانال هاي ارتباط يا فرستنده و گيرنده توجه كنيم و بر اين اساس  قضاوت كنيم به رمز توجه كنيم.

·        در واقع اگر اين پيامها را بتوانيم به رمز فرمول شده تبديل كنيم كلامي و گرنه غير كلامي است.

·        پنج كانال اصلي اصلي ارتباط غير كلامي عبارتند از: نمود چشم – نمود چهره – شنوايي صوت- نمود بدن – لمس بدن

·        در ادبيات فرسي نشان از كشف پيام هاي غير كلامي در كلام شعرا ديده مي شود  مثل صائب مولوي سعدي وحشي بافقي و ابتهاج و..

·        هزار نكته سربسته بي ميانجي حرف                  زغنچه دهن تنگ يار مي شنوم

·        تو مي بيني من پيچش مو                         تو ابرو من اشارت هاي ابرو

·        نشود فاش كسي آنكه ميان من وتوست              تا اشارات نظر نامه رسان من و توست

7.          بخش پنج اين كتاب پيشنهاد مدلي براي ارتباطات انسان با انسان است

·         اگر M معني مورد نظر فرستنده و M"  برابر با معناي دريافت شده باشد زماني ارتباط كامل است كه 1=M/ "M

·        برآيند مدل هاي ارتباطي عبارت است از ارتباط انسان با انسان و حيوان و ماشين

·        ارتباط انسان با انسان به ارتباز ميان فردي گروهي و جمعي تقسيم مي شود كه هريك از اين ارتباطات انواع كلامي  وغير كلامي دارد.

8.          موضوع بخش ششم معرفي ساير مدل هاي فراگرد ارتباط مي باشد

·        در اين بخش با مدل هاي ارتباطي ارسطو – هارولد لاسول – اتهيل دوسلاپون – ويلبر شرام – ديويد برلو – آندروشن، استس وبوستروم – بكر – وايت و مدل يرن لوندو... آشنا مي شويد

·       

9.          بخش هفتم و هشتم به سير تحول ارتباطات عصري  انسان با انسان و گونه هاي ديگر ارتباط شناسي اختصاص دارد

·        مك لوهان سه كهكشان ارتباطي شفاهي (تا سال 832 ش)گتنبرگ (1920 ميلادي) و ماركني ( از 1920 تاكنون )را تعريف كرده كه سرگذشت كشورمان در اين كهكشان ها قابل تامل است

·        تاكنون ارتباطات محدودي با حيوان انجام شده كه بررسي و پژوهش نشان مي دهد كه در ابتداي راه كشف ارتباط موثر با حيوانات قرار داريم از سويي روند ارتباطات با ماشين نيز انسان را در آستانه تحولي فرهنگي قرار داده است

[1][4] ‍‍Communicology

[2][5] process

[3][6] outomatic signals