سخنرانی های اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در خراسان شمالی را بدون اغراق می توان ، نقطه ی عطفی در تاریخ اندیشه و فلسفه ی جمهوری اسلامی تلقی کرد.زیرا ناخدای کشتی انقلاب گویی در میان گرداب بحران ها، تحریم ها و بسیاری از مسائل ریز و درشت تحمیلی و داخلی ، عزم خود را برای پیش راندن اینن کشتی به سوی ساحل اخلاق، فرهنگ و در نهایت تمدن طیبه با ملت وفادارش مطرح نموده و افق های جدیدی از حرکت تاریخی ملت ایران را به دیدگان مشتاق و پر محبت جوانان ایران اسلامی عرضه کردند.

دیدار با جوانان و دانشجویان خراسانی ظاهرا فرصت طلایی بود که تبیین تاریخی معظم له از زیربنای حرکت فرهنگی جامعه به مسیر تمدن اسلامی ،این بار واضح تر از زمان های دیگر سبک زندگی و فرهنگ عمومی را مورد بازکاوی قرار دهد.

پیش از آن که فرصت لبیک به این پیام و راهبرد امین انقلاب امام ، در فرصتی مناسب و به طور جامع و کامل فراهم شود و تبیین محورهای تحول مورد مطالبه به صورت مجمل بسیار مهم است که در این جا به 5 سر فصل اصلی می پردازیم.

1-    علم و فن آوری و پیشرفت اقتصادی ما به چه درد می خورد؟

یکی از مسائل بسیار شبهه زا در تاریخ نظام اسلامی این بود که برخی از خاستگاه تکنوکرات خود این گونه القا می کردند که مهمترین اهداف اصلی انقلاب و نظام پیشرفت علمی و فناوری برای تبدیل شدن کشور به یک قدرت اصلی در زمینه های فناوری و اقتصاد بود.

در واقع این یک مغالطه ی بسیار خطرناک بود که برخی از دیدگاه خود به ثمر رسیدن اهداف انقلاب اسلامی را به تبدیل شدن اقتصاد  ایران به چیزی شبیه اقتصادهای هفت کشور بزرگ صنعتی جهان منوط کرده بودند و باز چه جفای بزرگی در حق انقلاب اسلامی و خون شهدا بود که بخواهیم اهداف جمهوری اسلامی را به عکس این گروه به نحوی تبیین کنیم که گویی هیچ تمدن و ارزش اقتصادی و رفاهی با اهداف انقلاب سازگاری ندارد.

مطلب بسیار مهمی که به صراحت توسط رهبر انقلاب مورد بازگویی و بازشناسی قرار گرفت ؛ تبیین این حقیقت بسیار مهم بود که همه تلاش های ما در عرصه های علمی ، سیاسی و اقتصادی روبنایی برای دست یابی به حیات طیبه و تمدنی است که در آن امنیت و بستر زندگی مومنانه فراهم شود.

یعنی همانطوری که اسلام باید در اداره کشور متکفل معیشت و رفاه جامعه ی اسلامی باشد ، این بدان معنی نیست که فراهم کردن رفاه و فناوری و اقتصاد به معنای هدف غایی اسلام در اداره ی اجتماع باشد و قطب نمای حرکت اقتصادی هم باید روز به روز و ساعت به ساعت با فقه و اخلاق و ایمان تنظیم گردد.

2-    تطبیق موضوع عقل معاش و اخلاق در اسلام و پدیده سبک زندگی

یکی از سوالاتی که همواره به ویژه در محافل دانشگاهی مطرح می گردد این موضوع مهم و اساسی است که وقتی به دنبال پدیده ی نو ظهوری به نام سبک زندگی می رویم و قصد بومی سازی آن را داریم ؛ باید به سراغ کدام یک از بخش های معارف و فلسفه ی اسلامی برویم.

موضوع این قدر حساس بود که برخی نشانی خانه فقه را به عنوان مرجع تعیین تکلیف سبک زندگی اسلامی را می دادند و برخی در لابلای متون فلسفی به دنبال آن می گشتند ، حال آن که بر اساس آن چه رهبر انقلاب مطرح فرمودند: مسائلی که تحت عنوان اخلاق و نمودهای عقل معاش در اسلام مورد اشاره قرار گرفته مبنای مهم سبک زندگی هستند.

این تبیین دارای دو خط برجسته نسبت به نظریات قبل است ،اول این که اولا همانطوری که از اصطلاح مزبور پیداست سبک زندگی یا همان عقل معاش در اسلام پدیده ای عقلانی و کاملا فکری و تنظیم کردنی است و ثانیا به دلیل تلازم با اخلاق اسلامی فربه تر از هنجارهای فقهی و حقوقی محض است.

چنین نگره ای می تواند ، سبک زندگی مطلوب تمدن ما را فراتر از هنجار یعنی علی رغم جدیت ، لطیف و قابل انعطاف تبیین نماید.

3-    آسیب شناسی و علت یابی مسائل فرهنگ عمومی

یکی از مباحث بسیار مهم مطروحه در سخنان اخیر معظم له ، توجه به این موضوع بسیار مهم بود که تهاجم فرهنگی و ساخت محصولات هنری عموما چه بخش هایی از فرهنگ و زندگی ما را نشان می رود؟

طرح چنین مسئله ای و بیان این موضوع که روانشناسان، جامعه شناسان و متفکران غربی برای حمله به فرهنگ های مورد تهاجم  بسیاری از عوامل آسیب زای آن را شناسایی و از آن سوء  استفاده می کنند، یکی از اساسی ترین مباحث مغفول مانده در حوزه ی فعالیت های فرهنگی ماست.

به عبارت ساده تر ، هنگامی که از تهاجم فرهنگی و هنری سخن گفته می شود، هنگامی که از تمسخر و تحریف هنجارها سخن گفته می شود، زمانی که دشمن سعی در بد جلوه دادن جامعه های مورد دشمنی خود عمل می کند؛ کمتر کسی علاوه بر خشم و بیانیه دادن و سخنرانی و کنفرانس و مسابقه و جشنواره به این فکر می کند ، که چه صفت یا صفاتی از ما دستمایه چنین سوء استفاده ای است.

کاریکاتور ما از روی کدام یک از وجوه شخصیتی ما کشیده می شود. در چه صفتی از صفات ما اغراق می شود و کدام یک از مشخصه های رفتار و منش ما مورد طمع بیگانگان قرار گرفته که برای ما شایعه پردازی ، خبر سازی و ... می کند؟

بنابر این ، آسیب شناسی فرهنگی مهمترین کاری است که در کنار رصد تحرکات دشمن از اهمیت قابل توجهی در شرایط هر جنگی برخوردار است.

 

4-    خرد ورزی ، اخلاق و حقوق سه پایه ی اصلی موضوع سبک زندگی اسلامی

درباره ی ضروریات پرداختن به فرهنگ عمومی بومی که شامل رفتارها ، عقاید و گرایش های جامعه و در یک کلام سبک زندگی دینی است ؛ تاکنون هم بسیار گفته شده است اما در عین حال در عرصه ی عمل بیشترین گرفتاری های ما از این نقطه و مبداء مهم ناشی می شود که از کجا شروع کنیم.

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی تاریخی خودشان بعد از نقد بسیاری از پایه های رفتاری و گفتاری جامعه و ترسیم شرایط موجود  جامعه به ترسیم خطوط و نقشه ی راه در این زمینه پرداخته و سه محور خرد، اخلاق و حقوق ( هنجارهای اسلامی و فقهی ) را نقاط آغازین تدوین و تشریح سبک زندگی اسلامی در تمدن طیبه معرفی کردند.

این که الگوهای عقیدتی ، رفتاری و گرایش های مورد ترویج باید در این سه الگو مورد تطبیق و ارزیابی باشند.

 

5-    هشدار در باره ی تقلید و تحجر

 

در پایان سخنان آیت الله العظمی خامنه ای ، یکی از موضوعات بسیار مهم ، اخطار شدید درباره ی کند روی و تند روی در زمینه ی توجه به سبک زندگی اسلامی بود. ابشان صراحتا اعلام کردند که مقصود ایشان و همه ی دلسوزان کشور از طرح سبک زندگی اسلامی ضرورتا« غرب ستیزی» نیست و به همین دلیل در عین این که باید از تقلید و اطلاعت کورکورانه از هنجارهای غربی به بهانه کارآمدی و توسعه ای بودن دوری کرد باید مواظب بود که خطر تحجر و واپس گرایی و به ویژه ورود غیر علمی و نا مناسب به مباحث علمی و بی توجهی به دستاوردهای علمی غرب به ویژه در حوزه علوم انسانی گریبان گیر حوزه های فکری و فرهنگی جامعه نشود و به بهانه ی این که ما در تعارض با برخی از مواضع فرهنگی غرب هستیم ، منکر فکر و تجربه و روش های علمی درست و دستاوردهای آن شویم.