حضور آسمانی حضرت امام علی ابن موسی الرضا(ع) در مرزهای جغرافیایی  ایران امروز ، سرمایه ای بزرگ برای مردمان این سرزمین است.چه این که در اعتقادات شیعه امام وجودی همواره زنده بینا و فعال در عرصه ی هستی است.
هر سال میلیون ها زائر از سراسر جهان روبروی ضریح حضرت سلطان توس قرار می گیرند و دست بر سینه می خوانند « اشهد انک تشهد مقامی و ترد سلامی » شهادت می دهم که اینک تو مرا می بینی و سلامم را پاسخ می دهی ...
بنابر این وجود یک امام حاضر که مقر فرماندهی و امامتش سرزمین خاوران است ، به عنوان امری کاملا جدی عنصری وحدت بخش ، نیرو زا  و بخش قابل توجهی از هویت آئینی و میهنی و عنصری است که باید به صورت واقعی مورد توجه و تحلیل قرار گیرد.
البته باید در نظر داشت که وقتی از  توجه جدی به موضوع زیارت و آستان قدس امام رئوف سخن می گوئیم ، مانند بسیاری از جامعه شناسان مادی یا متخصصان دانش توریسم به دنبال فهم مادی و تجاری مقوله زیارت نیستیم . در واقع توجه ما به مقوله زیارت و ارتباط معنوی با امام ، بیش از آن که از انگاره پیامد نگری مادی گرفته شده باشد ، جنبه ای فرهنگی ، درونی و کارا و واقعی است.
معنا و مفهوم واقعی  زیارت
در سال های اخیر یکی از مهم ترین حمله های طریقت ضاله وهابیت و انتقادات منور الفکری مادی گرا به کیان تفکر شیعه ، متمرکز بر مفهوم و معنای زیارت بوده است.
اشتباه ذهن دور مانده از حقیقت این جماعت ،آن است که به حقیقت به رفعت روح ، مقام امامت و ولایت و هدایت خداوند ایمان ندارند و خدای آن ها بسان خدای یهود ، دست و پا بسته است. مشکل اساسی اینان بیش از آن که دشمنی و لجبازی با اهل بیت پیامبر و انکار مقدسات آنان باشد ، مشکل توحید است.
مشکل اساسی فهم این گروه را پدر معنوی شان یزید در حالت مستی چنین افشا کرده که هنگام جسارت به سر مقدس امام حسین(ع) این چنین زمزمه می کرد:
آل هاشم به سودای قدرت ،با حکومت بازی کرد و گرنه نه از وحی خبری بود و نه دینی در کار بود...
پس فهم زیارت برای کسی که این گونه به دین نیز به عنوان مقوله ای زمینی نگاه می کند ، امری بسیار خطیر است. «انها لکبیره الا علی الخاشعین» ( فهم آن دشوار است مگر بر خاشعان)
آن هایی که به زیارت به عنوان یک سنت، یک عادت  و به ورود به حرم به عنوان بازدید از یک موزه و یک محل تاریخی توجه می کنند ، نمی توانند مخاطب فیضی باشند که از میانه معارف شیعه ، انسان ها را به گذرگاه آسمان و زمین کشانده است.
زیارت ،تجدید عهد آسمان و زمین در محلی است  که ودیعت تن آسمانی ترین زمینی را بر خاک نهاده اند .
زیارت توفقی برای هماهنگی روح هایی است که در پیوندگاه جان ها و تن ها ، به سودای فهم و فیض از نقطه ی تمرکز نور کسب حقیقت می کند.
وقت زیارت ،زمانی است  برای کسب شهودی معرفت و شناخت و جایی برای بازسازی دل برای ایفای مسئولیت های ایمانی .

فرهنگ زیارت چیست؟
زمانی که از فرهنگ زیارت سخن می گوئیم ، می خواهیم مانند هر فرآیندی مراحل درست آن و کاری که فرد را به حداکثر بهره برداری از زیارت می رساند را تبیین کنیم.
نه این که بگوئیم ،فردی که آداب و ادب زیارت را به جای نمی آورد از آن بی بهره است ، بلکه می خواهیم انسان را به کمال بهره گیری از تمرکز انوار ملکوتی مکان زیارت فراخوانی نمائیم.
فرهنگ زیارت ، حرکت روی ریل ملکوت است و روش هایی است که انسان را به بالاترین مراحل ظرفیت درونی خودش می رساند.
پس اگر زائر ، بدون آزار دیگران و با ادبی که شایسته ی مواجهه با جانشین خدا در زمین است ،بر ولی خدا وارد شود و حق او را بشناسد و در موقع این مواجهه به چیزی غیر او اطاعت از فرمانش توجه نکند، همانطوری که در روایات نیز بر آن پای فشرده شده ، جزایش جز بهشت نیست.
ادب میهمانی ، شیرازه ی فرهنگ زیارت است و اگر هر کسی به همین اندازه زیارت را جدی بگیرد که در محضر امام معصوم(ع) قرار می گیرد و باید به همین خاطر ظاهر و باطنش مطهر و آراسته باشد ؛با هر فرهنگ  و روشی زیارتش مقبول است و می توان گفت به اندازه ظرفیت درونی اش فیض زیارت را نیک دریافته است.
چنین زیارتی بالاترین حجت برای اصلاح و سداد زائر در مسلمانی و تدین است و چیزی است که می تواند باعث هدایت عملی او به سمت معارفی شود که برای زندگی مادی و معنوی اش لازم است.
پس پالایش زیارت از هر چه در غیر این مسیر است راهی است که نه تنها زیارت ها را از صحنه هایی که شایسته و بایسته ی حضور امام معصوم نیست نجات می دهد ، بلکه در تربیت و آموزش بهینه جامعه نقش بسیار مهم و ارزشمندی دارد.
اهمیت و حساسیت برنامه های فرهنگی برای زائر
وقتی درباره ی برنامه ریزی فرهنگی برای زائر سخن می گوئیم ، قصد ما مطرح کردن چیزهایی نیست که به عنوان کار فرهنگی مطرح می شود و نتیجه عملی آن دور شدن زائر از اعتقاد به زیارت است زیرا واقعیت این است که بسیاری از کارهایی که در کشورما و در جهان به عنوان کار فرهنگی و هنری شناخته می شود در مسیر خداوند و عمل صالح نیست.
بی شک مردمی که با تمام اخلاص و علاقه تبرعات و نذورات خود را تقدیم پیشگاه امام می کنند انتظار ندارند ، از این توان مالی ، موقوفات و ... در جهت حمایت مالی و اسپانسرینگ ساختن فیلم، برگزاری جنگ و جشن، کنسرت، مسابقات پیامکی و ... و بسیاری از امور دیگری که نه به مقوله زیارت ربطی دارد و نه به کیفیت آن می افزاید ، به کار گرفته شود و بالعکس اناجم این کارها در پرتو امکاناتی که از سوی زائران و علاقمندان فراهم شده باعث می شود ، رفته رفته اعتماد و اعتقاد مردم به متصدیان امر کاهش پیدا کند.
به همین دلیل حساسیت کار فرهنگی در سازمان حرم مطهر اقتضا می کند ، که تقدس همه اعتقادها و مناسک برای فعالیت ها سنجیده شود.
از سوی دیگر ، توجه به همه اقشار، همه سوادها و معارف ، تمام سطوح سنی و همه کسانی که سر بر استان مهر سائیده و زائر حرم امام رئوف هستند ، توجهی است که متاسفانه کمتر جنبه های عملی آن در فضای ملکوتی مورد مشاهده است.
حرم امام رضا (ع) و نه جای دیگر  - مانند دانشگاه و کتابخانه و مراکز فرهنگی وابسته به آستان در جاهایی غیر از حرم مطهر -  یا هتل ها و مسافرخانه هایی که محل تجمع زوار است . باید جلوه گاه خدمات فرهنگی ، معرفتی و حتی تفریحی هدفمند به کسانی باشد که باید سوغات معنوی خوبی را از مشهد به دیار و کاشانه ی خود ببرند.
خدماتی مانند منابر عربی، ترکی ، لری، گیلکی ، کردی یا برنامه هایی در راستای امام شناسی کودکان و نوجوانان و فضاهایی برای بهره گیری نوجوانان از معارف رضوی ...

رویایی برای حریم آفتاب
امام رضا (ع)  در سپهر معارف شیعه یادگاری هایی دارند که زیارت زمان مناسبی برای یادآوری این یادگاری های ارزشمند است .
امام ، عالم آل محمد(ص) است، چرا نباید ، زائران به نحو عام در حریم رضوی از علوم ، به معنای متداول آن ( همانطوری که امام رضا در زمان خود الگو و جامع این دانش ها بودند) در برخی از بخش های مورد توجه زائران شاهد ، شکل گیری حلقه های علمی و معرفتی نوین باشند؟
امام گنجینه ی معرفت است، چرا جز فروشگاه های متصل به حرم که کتب و دستاوردهای مکتوب را به صورت فروشی به زائران ارائه می کنند، نباید محصول فرهنگی رایگانی در اختیار زائران قرار گیرد و در حالی که هر روزه هزاران نفر از سفره ی غذای حضرت بهره مند می شوند چرا نباید سفره معرفت حضرت برای زائران و مجاوران از طریق کتاب و نشریه و نرم افزار رایگان یا یارانه دار گسترده شود؟
یا به عنوان مثال دیگر ،ازدحام زائران همواره امری است که برخی کودکان و خردسالان را دچار اذیت و بعضا وحشت می کند، مدیریت آستان قدس ، آیا نمی تواند ، فضایی برای بهره برداری خاص کودکان در طبقات و رواق های خارجی صحن ها ایجاد کند تا در کنار صحنه های گریه و اشک زوار و ازدحام و هجوم افراد  برای بهره گیری از مضجع شریف ، یک خاطره نازنین کودکانه از همجواری با امام رضا برای کودکان باقی بماند؟
البته این چیزها و ده ها مثال و پیشنهادی که فعلا از اجرای آن خبری نیست ، گرچه برای بسیاری از ما رویا است و انتظار تبدیل آشپزخانه های غذای حرم به حوزه های انسان سازی گرچه امری دور از دسترس تلقی می شود ، همتی ساده و تحولی فکورانه می طلبد که بتواند ، کیفیت زیارت را افزایش داده و هر زائر در هر زیارتش به جز همنفسی معنوی ، هر بار با اطلاع و توشه ای بهتر حرم را ترک بگوید.
فقط باید ذهن را از قالب های معمول نجات داد و در مدیریت خدمات آستان قدس رضوی به حریم حرم و زوار بیش از کارهای