گوهر ذات (www.dehnadi.ir )

امسال با آغاز ماه مبارک رمضان، مانند چند ساله اخیر نهادهای فرهنگی   و رسانه ای کشور، در وضعیت ویژه ای به استقبال اوقات فراغت تابستان دانش آموزان و دانشجویان رفته اند که حال و هوای رمضان تدبیر خاصی رامی طلبد، تدبیری که بتواند جوابگوی مدیریت اوقات فراغت حدود 20 میلیون دانش آموز و دانشجو بوده و از سویی مناسب با حال و هوای ماه مبارک رمضان باشد و علاوه بر از بین بردن خمودگی روزهای طولانی تابستان مانعی جدی برای روزه داری افراد نگردد.در این گزارش به  بررسی برخی از برنامه های مهم نهادهای فرهنگی در ایام شریف ماه مبارک رمضان و پیشنهادهایی برای بهره برداری بهینه از این فرصت معنوی می پردازیم.
درک روح ماه رمضان
همانطوری که قران کریم نیز بر آن پای فشرده شاه بیت دستیابی به فضائل روزه داری و بهره مندی از موهبات ماه مبارک رمضان دستیابی به روح تقوا است . انسان ها در طول سال به خاطر امتزاج زندگی به خوردن ، شهوت و برخی کارهای مورد نهی و یا مباح مشترک بین انسان و حیوان ، فرصت کمتری برای بازیابی خویشتن و باز سازی خود دارند و به همین دلیل هر کاری که در این ماه مورد برنامه ریزی قرار می گیرد ، نباید در تعارض با چنین فرصتی باشد.
نقل شده که امام راحل در ماه رمضان، درس را تعطیل و حتی در زمان حکومت برنامه های رسمی را نیز به نحو جدی کاهش می دادند و معتقد بودند، انسانی که در این یک ماه نتواند خودش را بازیابی کند ، خدمت کردن یکساله آینده برای او در مسیر خدایی دشوار است.
با این حال و علی رغم تاکید بزرگان دین، گاهی دیده می شود که به تقلید از کشورهای عربی و مسلمان ، رسانه ها، نهادهای فرهنگی و سایر بخش ها ، در تلاش بسیار زیاد در این زمینه هستند که مبادا لحظه ای از این ماه بماند و کسی نتواند از آن کاسبی خودش را بکند و در این رهگذار مردم مشغول شوند.
سیما تا نیمه شب سریال پخش می کند، رستوران ها شبانه روزی می شوند، سینماها تا سحر فیلم پخش می کنند. فدراسیون ها تا سحر مسابقه می گذارند و القصه گویی ، شیطان به رنگ و لعاب های همه پسند ، همه را وسوسه کرده که تا می توانند مشغولیت بیافرینند تا کسی به یاد آن چیزی که باید بیفتد، نیفتد.
توجه به قرآن
ماه رمضان، بهار قرآن است . اما با این حال کم ترین وقتی که در بسیاری از برنامه های فرهنگی این ماه به آن اختصاص داده می شود ، قرآن است.
البته نباید فکر کرد، توجه به قرآن تنها پخش صدای قرآن یا قرائت قرآن به صورت برنامه ریزی نشده است . به هر صورت جامعه ای که یازده ماه به جای قرآن گوش به چیزهای دیگر و در راه های دیگر قدم بر می دارد ، طبیعی است که با نوای دلنشین کتاب آسمانی در گام اول انس لازم را نداشته باشد. به همین دلیل توجه به ترویج پیام های قرآنی ، در کنار ممارست بر کلام خدا و دوری از روشنفکر زدگی و کنار گذاشتن قرآن عربی ( همان چیزی که بر قلب نازنین پیامبر نازل شد) از اموری است که باید و باید در برنامه ریزی نهادهای فرهنگی و حتی ورزشی قرار گیرد.
یعنی به نحوی ، اگر همایش، مسابقه و هر برنامه عادی دیگری هم برگزار می شود، به نحوی با رنگ و بوی قرانی آن باید بتوان متوجه شد که با ماه های دیگر متفاوت است.
و باز نباید فراموش کرد که بر اساس آیات قرآن دست یابی به مفاهیم این کتاب آسمانی بدون انس با کلمات و الفاظ آن امر ی عملی نخواهد بود.

عبادت با نشاط
در دعای کمیل می خوانیم که حضرت امیر در پایان دعا از خداوند می خواهند ، که اعضای بدنشان را برای امر عبادت قوی و با نشاط قرار دهد.
این واقعیتی است که روزه داری  در تابستان گرم ، با روزهای طولانی ، امری است که می تواند بسیاری و به ویژه جوانان را از دچار سستی و تحلیل بدنی نماید ، شاید به همین دلیل هم هست که باید در برنامه های فرهنگی ماه رمضان، کارهایی که بتواند این انرژی از دست رفته را به لحاظ روحی و بدنی بازیابی کند از ضروریات است.
ورزش هایی که در ابتدای خنکای صبح و یا در ساعات بعد از افطار می تواند ، انرژی مناسبی به روزه دار بدهد. یا برنامه های معنوی، شب نشینی ، شب های شعر و نمایشی که بتواند ، خستگی یک روز طولانی و پر عطش و گرسنگی را از روح و روان فرد روزه دار خارج نماید. اما موکدا باید در نظر داشت که این تنوع که به منظور آمادگی بهتر برای عبادت بیشتر ،صورت می گیرد باید در مقابل کار اصلی ماه رمضان یعنی عبادت و خودیابی ، امری فرعی و زمینه ای و حاشیه ای تلقی شود  و به عنوان مثال برنامه ی اول و آخر شب های ماه رمضان،چنان که رسانه ها دنبال می کنند، نباشد.

حال و هوای روزه داری
مراعات حال و هوای انسان روزه دار از اهم واجبات ، نهادهای فرهنگی است. همانطوری که اشاره شد امسال ماه رمضان در میانه تابستان است و قاعدتا برخی از کلاس هایی که از آغاز تابستان شروع به کار کرده است در ماه رمضان ادامه می یابد . این کلاس ها قطعا باید با حال و هوای ماه رمضان مورد بازبینی قرار گیرند.
به عنوان مثال زمان کلاس هایی که در اوج گرمای روز است تغییر پیدا کند و کلاس های ورزشی و یا تمرین های تیم هایی که در آن مقدمه قطعی روزه خواری اتفاق می افتد ، به زمان دیگری موکول گردد تا کمتر شاهد صحنه های کریه و زشت روزه خواری به خاطر فقدان دور اندیشی مسئولین نهادهای فرهنگی ورزش باشیم.
مطلب دیگری که می توان در نوع سبک زندگی رمضانی در این تابستان گرم مورد توجه قرار داد ، توجه به خنکای صبح و بعد از طلوع آفتاب در فعالیت ها و استراحت عمومی در ساعات ظهر در زمان روزه داری است.
این در حالی است که به رسم بسیار غلطی ، در ماه رمضان ، کارها با چند ساعت تاخیر شروع می شود و به جای آن در ساعات اوج گرما ادارات و نهادهای مختلف تعطیل می گردند.
بسیاری از نهادهای فرهنگی و فرهنگ ساز می توانند با جبران این سیاست غلط شروع فعالیت های اصلی ، اعم از سمینارها، همایش ها و جلسات را در ساعات ابتدائی صبح برگزار کرده و در مقابل از اجرای برنامه های مذکور در ظهر و عصر گرم تابستان خودداری گر دد.

توصیه به فرهنگ صبر
از سال های پیش پیامک ساختن برای رمضان،توجه به خاطره عطش امام حسین(ع) و اهل بیت و... در برنامه های خودجوش ماه مبارک رمضان مورد توجه خود جامعه قرار داشته است.
با این حال مراکز فرهنگی و نهادهایی که وظیفه ی فرهنگ سازی در این زمینه را برعهده دارند می توانند با استفاده از چنین فضایی به موضوع فرهنگ صبر که در شرایط فرهنگی اجتماعی کنونی جامعه ما نیز مورد نیاز و توجه است بپردازند.
روزه که در زبان و فرهنگ قران و اهل بیت نشانی از صبر دارد ، بهانه ی مناسبی برای تمرین مسئولیت هایی است که انجام آن بدون بردباری میسر نیست.
سفر در ماه رمضان
تابستان فصل سفر است اما این سفرها در ماه رمضان بسیار کم می شود. گرچه در بیست روز اول ماه نیایش سفر رفتن مکروه است اما سفر رفتن بعد از بیست روزه اول و به ویژه بعد از شب های قدر ، کراهت ندارد و بسیاری از افرادی که به هر دلیل برای ادامه روزه داری به عسر و حرج افتاده اند و کسانی که بچه های نو روزه دار دارند و نمی خواهند که بچه ها به خاطر تداوم روزه داری به مشکلی بر خورند و در عین حال قبح روزه خواری برای ایشان از بین نرود می توانند به مسافرت بروند .
نهادهای فرهنگی ، فرهنگ مسافرت های رمضانی در دهه آخر آن را باید ترویج کنند ، به نحوی که مسافرت افراد به هر دیار و شهری باعث از بین رفتن نظم و به میان آمدن بساط روزه خواری و پرده دری نشود.تا جامعه بتواند در برنامه اجتماعی صبر و تقوا از رخصت های الهی که برای ناتوانان و کم توانان وجود دارد نیز در شرایط خاص خود استفاده نماید.